در صحن- شوراها- حسام نوروزی: یکی از ملزومات دموکراسی، نظارت پذیری سازمانها و دستگاههای اجرایی، دولتی و عمومی است تا امکان تخلف و فساد به حداقل برسد و اگر فسادی رخ داد گزارش شود و با متخلفان برخورد شود. شورای شهر همین مسوولیت نظارتی را بر شهرداری ایفا می کند، اما بر خود شورای شهر چه نهادی نظارت دارد؟
مناطقی که در سال‌های گذشته از روستا به بخش و از بخش به شهر تبدیل شده‌اند، هرچند مشکلات و مصائب اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گوناگونی دارند، اما بستر مناسبی برای تمرین مردم‌سالاری هستند. نهادهای مسئول به دلیل کوچکی محیط و آشنا بودن همگان با همدیگر، از میان همان مردم، انتخاب و یا منصوب می‌شوند و مردم دسترسی بیشتری به آنها دارند.
شهر مرزی عنبران و مراودات میان مردم و مسئولان آن یک نمونه خوب از تمرین دموکراسی است. عنبران یکی از شهرهای تابع شهرستان نمین در استان اردبیل است که در سال‌های نخستین دهه هشتاد از روستا به شهر تبدیل شد. مردم عنبران به زبان تالشی عنبرانی صحبت می‌کنند و اکثریت پیرو مذهب اهل تسنن هستند. شاید همین اقلیت بودن در محیط ترک‌زبان و شیعه مذهب استان اردبیل، سبب شده آنها مردمی خودساخته باشند و به داشته‌های فرهنگی و مدنی‌شان بیشتر توجه کنند.
نظارت مستقیم اهالی عنبران بر شورای شهر و شهرداری
مردم عنبران از فضای عمومی شهری برای گردهمایی و بیان مشکلات، یافتن راهکار، و رفع آنها استفاده می‌کنند. علاوه بر مسجد جامع عنبران، بازار این شهر که فضایی سنتی و روستایی دارد، محل عمومی دیگری برای جمع شدن اهالی و سخن گفتن است. این گردهمایی‌ها در سال‌های اخیر شکل مدون و پخته‌تری به خود گرفته است.
این‌ها را فواد ر. شهروند جوان عنبرانی می‌گوید و اضافه می‌کند: اعضای شورای شهر که خود برآمده از شهروندان عنبرانی هستند، باید خواسته یا ناخواسته خود را موظف به پاسخگویی بدانند چرا که مردم عهد کرده‌اند بر عملکرد مسئولان منطقه‌ای نظارت دائمی داشته باشند. همچنین برنامه‌ریزی‌های شهرداری باید مطابق نیازها و خواسته‌های مردم محلی صورت بگیرد و چنانچه مسئول یا مسئولانی دغدغه‌های مردمی و مسائل اجتماعی را مد نظر قرار ندهند طی روندی دموکراتیک حذف می‌شوند.
او که دانشجوی رشته مدیریت دولتی است، می‌گوید: شهروند مسئول بودن فقط به اعتراض و اعلام نیاز نیست و ما می‌دانیم که برای رفع مشکلات خودمان نیز باید آستین‌هایمان را بالا بزنیم. مثلا روستای عنبران علیا که منطقه‌ای تاریخی و مناسب گردشگری است، مدت‌هاست که مورد توجه مردم منطقه است. اهالی شهر عنبران که ریشه اجدادی اغلبشان از عنبران علیاست، نسبت به آن منطقه عرق دارند و برای تجهیز آن ضمن حفظ بافت فرهنگی تاریخی‌اش می‌کوشند. اما در عین حال زیرساخت‌هایی نیاز هست که تامین آن وظیفه و کار شهرداری و شورا است.
فواد با اشاره به مسیر گردشگری عنبران علیا و تفرج‌گاه خان بلاغی می‌گوید: چشمه خان بلاغی با جنگل باغ طبیعی اطرافش منطقه‌ای کمتر شناخته شده است، هرچند در اخبار و رسانه‌های گوناگونی هر ساله گزارشی درباره اثر طبیعی تاریخی بابا داوود یا همان ابولهول ایرانی منتشر می‌شود، اما امکانات ساده‌ای مثل جاده برای آن وجود نداشت. اما مردم از ظرفیت‌های جدید مثل شبکه‌های اجتماعی استفاده کردند و مطالباتشان را مطرح کردند و به نتیجه هم رسیدند.
شبکه‌های اجتماعی پل ارتباطی مردم و شورای شهر
فواد با اشاره به کمپین مردمی برای مطالبه راه‌سازی برای خان بلاغی می‌گوید: ابتکار ادمین‌های چند کانال تلگرامی در انعکاس نظرات مردمی با نام یا بدون نام اعضای شورای شهر را وادار به پاسخگویی مکتوب کرد. درست است که اعضای شورای شهر و شهردار در فضای واقعی نیز با مردم وارد گفت و گو می‌شوند و حرف‌های آنان را می‌شنوند، اما گفت و گوی مکتوب اثر مهمتر و بیشتری دارد و در مقابل چشم همگان است. همین باعث شد طرح چند مطالبه در کانال‌های تلگرامی عنبران واکنش اعضای شورای شهر را به دنبال داشته باشد. هرچند یکی از اعضای این شورا در صدد توجیه و لاپوشانی کاستی‌ها برآمد، و منع قانونی را دلیل عدم توجه به ایجاد راه برای خان بلاغی اعلام کرد، اما هم‌صدایی مردم سبب شد در فاصله دو روز از این گفت و گوها، شهرداری با ارسال لودر به آن منطقه زیرساخت‌های لازم برای جاده‌کشی را فراهم کند.
او ادامه می‌دهد: این پایان کار نیست، بلکه مردم همچنان خواستار توضیح عضو شورای شهر برای توجیهات بی‌پایه او هستند و خواستار توضیح او هستند که اگر منع قانونی وجود دارد، چطور شهرداری توانسته در عرض دو روز ماشین‌آلات صنعتی را برای ساخت جاده به آن جا ارسال کند؟
شهریار خ. یکی دیگر از فعالان مدنی جوان عنبران، با اشاره به سیل‌بند عریض این شهر می‌گوید: روی مسیل عنبران (مسیر عمیق گذر سیل، یا سیل‌بند که در بیشتر فصول سال خشک است، اما ماه‌هایی نیز پر از آب است) پلی وجود ندارد و در فصل‌هایی که رودخانه جاری است، مردم برای عبور و مرور دچار دردسر و زحمت می‌شوند. در کناره‌های مسیل عنبران حتی حفاظ وجود نداشت و این برای مردم، خصوصا برای کودکان بسیار خطرناک بود که با تغییر شهردار به این خواسته مردم توجه شده و در حال حفاظ گذاری روی مسیل هستند؛ اما احداث پل روی مسیل خواسته دیگری است که مردم از شهردار و شورای شهر آینده دارند و آن را پی‌گیری خواهند کرد.
کمپین مجازی «کاشت نهال» و ایجاد فضای سبز در محیط واقعی
شهریار درباره این اقدام عمومی مردم عنبران می‌گوید: در واقع کمپین کاشت نهال به ابتکار علی ف. یکی از کسبه محل آغاز شد. او عکسی از خود در فضای مجازی منتشر کرد در حالی که روی کاغذی نوشته بود «همه با هم برای عنبران سبز» و بدین ترتیب سعی کرد مردم را نسبت به ایجاد فضای سبز و درخت‌کاری ترغیب کند. با انتشار عکس‌های دیگری از سوی افراد دیگر، مردم تشویق شدند در این طرح مشارکت کنند و روز گذشته در عنبران علیا بیش از هفتصد اصله نهال کاشته شد. حال وظیفه شهرداری و دهداری است که همراه مردم از این درخت‌ها نگهداری کند و برای ایجاد فضای سبز بکوشد.
او با ابراز امیدواری نسبت به آینده عنبران می‌گوید: در این دوره از انتخابات شوراها، نامزدهای جوان و تحصیل‌کرده که شور خدمت به شهر و دیار خود را دارند در کنار پیش‌کسوتان حضور دارند و امیدواریم با آمدن آنها، که در میان شان زنان شایسته و دانش‌آموخته هستند، شهری آبادتر و شادتر داشته باشیم.
به نظر می‌رسد استفاده از ابزارهای مدرن رسانه‌ای نظیر شبکه‌های اجتماعی توانسته، نقش بسزایی حتی در شهرها و بخش‌های کوچک ایفا کند تا جایی که می‌توان به جرئت گفت این کارکرد در شهرهای کوچک‌تر به مراتب موثرتر و واقع‌بینانه‌تر از کلان‌شهرها بوده است.
