درصحن-شوراها-رضا نادری: آفریقای ایران! روستایی به بزرگی یک شهر! اینها عناوینی است که جوانان تکابی برای توصیف وضعیت شهر خود از آن استفاده می کنند. ترکیب آفریقای ایران بیش از حد دراماتیک به نظر می رسد اما نگاهی به وضعیت این شهر که با جمعیتی حدود هشتاد هزار نفر در جنوبی ترین نقطه آذربایجان غربی و در محل ارتباط این استان با استان های زنجان و کردستان قرار گرفته، چرایی این نامگذاری را آشکار می کند.

تکاب با دارا بودن دو معدن بزرگ طلا و ذخیره‌های وسوسه انگیز یکصد تن طلا در دل کوه‌هایش، یکی از غنی ترین منابع معدنی ایران را دارا است. معدن طلای زره شوران در فاصله 27 کیلومتری و معدن طلای آقدره در 30 کیلومتری شهر تکاب واقع شده و نزدیک به 10 سال است از این معادن طلا و نقره استخراج می‌شود. معدن طلای زره شوران که از نظر ذخیره خاک طلادار بزرگترین معدن طلای خاورمیانه به شمار می‌رود، دارای 7 میلیون تن ذخیره کانسنگ طلا و 50 تن طلای خالص با عیار 24 گرم در تن است. از این معدن تنها در سایت آزمایشگاهی کوچک روزانه 1.5 کیلو طلا و 50 کیلو نقره تولید می‌شود علاوه بر این کارخانه‌ای عظیم در دل کوه‌های تکاب از سال 83 راه اندازی شده که زحمت استحصال و فرآوری طلا از معدن طلای آقدره را به دوش می‌کشد و با نزدیک به سیصد کارگر سالانه بیش از 2.2 تن طلا از این معدن تولید می‌کند.

اما این تنها طبیعت نیست که چهره بخشنده خود را به تکاب نشان داده است. به لحاظ تاریخی نیز این شهر با دارا بودن آثار باستانی مانند مجموعه تخت سلیمان که یادگار دوران ساسانی و شامل یکی از چهار آتشکده معروف آن دوران است، در موقعیت ممتازی قرار دارد. این مجموعه چهارمین اثر تاریخی و فرهنگی ایران است که به وسیله یونسکو ثبت جهانی شده است. تکاب همچنین محل بافت یکی از معروف ترین صنایع دستی ایران یعنی فرش افشار است. سالانه بیست هزار تخته فرش افشار در این شهر تولید و بیشتر آن به خارج از کشور صادر می شود.

تا اینجا، پتانسیل ها و منابع این شهر نوید یک شهر توسعه یافته را می دهد. شهری که از محل درآمدهای ناشی از منابع معدنی، توریسم، و صادرات صنایع دستی نمونه ای از توسعه و زندگی پذیری برای شهرهای اطراف فراهم کرده، اما حقیقت کاملا متفاوت است،  شهر تکاب در تمام منطقه با عناوینی چون عقب افتادگی، محرومیت، و کمبود و کاستی به یاد آورده می شود.

مشکل چیست؟ تقریبا همه چیز!

یکی از جوانان تحصیل کرده مدیریت شهری، که به عنوان کاندیدا در انتخابات شورای پنجم ثبت نام کرده، در پاسخ به این سوال که عمده مشکلات شهری تکاب چیست، می گوید: «نبود امکانات رفاهی، ورزشی، فضای سبز شهری، مشکلات مربوط به جاده های درون شهری و برون شهری، عدم تخلیه فاضلاب شهری، مشکلات مربوط به طرح ترافیک و حمل و نقل شهری، کمبود عرض پیاده روها، ساماندهی دست فروش ها، مسائل مربوط به بهداشت محیط درون شهری، و کمبود امکانات درون پارک ها و بوستان ها از مهمترین مشکلات شهر تکاب است» وقتی با لحن دوستانه به او می گویم همه مشکلاتی را که یک شهر می تواند داشته باشد را ردیف کردی، با لحن جدی جواب می دهد، واقعا این شهر کپسولی از تمام مشکلات شهری است. گفتگو با اهالی شهر، مشکلاتی که حسام به آن ها اشاره کرد را ملموس تر می کند.

عباس، کارگر جوانی است که قبلا در معدن طلای آقدره کار می کرد و حالا به علت بیماری خانه نشین شده (همان معدنی که حکم شلاق کارگرانش سال گذشته خبر ساز شد) می گوید: محله که ما در آن زندگی می کنیم اصلا جای زندگی نیست. شهر فاقد سیستم فاضلاب است و فاضلاب همین طور در کوچه ها جاری است. او که هم خود و هم همسرش بیمار هستند می گوید علت اصلی بیماری ما همین محیط آلوده است.

در کنار این محیط شهری آلوده، نبود امکانات بهداشتی و درمانی نیز در شهر بیداد می کند. افتتاح بیمارستان 64 تخت خوابی این شهر دیگر به داستانی کسل کننده تبدیل شده است. بعد از گذشت ده سال از آغاز پروژه این بیمارستان هنوز افتتاح نشده است. نبود امکانات بیمارستانی به ویژه در ترکیب با آمار بالای تصادف در این شهر که ناشی از استاندارد نبودن جاده های درون و برون شهری است هر ساله خانواده های زیادی را عزادار می کند. فاطمه، زنی که پدرش را در یک تصادف مینی بوس از دست داده، در این باره می گوید: «وقتی پدرم را به همراه بقیه مصدومان به مرکز درمانی منتقل کردند حالش خوب بود، راه می رفت و به بقیه دلداری می داد. اما هیچ پزشک متخصصی در شهر نبود و تا رسیدن تیم پزشکی از بوکان و شاهین دژ، پدرم در اثر خونریزی داخلی فوت کرد.»

علاوه بر این ها، شهروندان تکابی از آسفالت بی کیفیت خیابان های شهر هم گله مند هستند. کمال که راننده خطی است می گوید: «در هر شهری ورودی های شهر حکم ویترین را دارند و مسئولان سعی کنند حداقل این قسمت ها را تمیز و زیبا نگه دارند اما ورودی های تکاب با انبوه نخاله های ساختمانی و میادین آسفالت نشده، بیشتر شبیه میدان جنگ هستند». او البته می گوید شورا و شهرداری در سال های گذشته اقداماتی برای اصلاح آسفالت های شهری انجام دادند اما عبور ماشین های سنگین متعلق به معادن آقدره و زره شوران، سبب تخریب دوباره خیابان های شهر شده است.

آیا مشکل تنها کمبود نقدینگی است؟

برخی از صاحب نظران شهر تکاب کمبود نقدینگی را به عنوان ریشه تمام مشکلات مطرح می کنند. یکی از معتمدان شهر در این باره می نویسد: «آنچه مشهود است اینکه شهرداری به دلیل افزایش هزینه ها وانباشت مطالبات و عدم وصول درآمدها و عدم تخصیص اعتبارات در موعد قانونی نفس های آخر را می کشد و در این گیرودار شورای شهر و شهردار همدیگر به اهمال یا خدای ناکرده تمرّد از قانون متهم می کنند که به نظر نگارنده این یک فرافکنی و فرار به جلو است، زیرا تمامی مشکلات و اختلافات شورای شهر وشهرداری به دلیل کمبود نقدینگی و عدم تامین اعتبار های مصوب در موعد قانونی است». اما به اعتقاد برخی دیگر، مساله فقط کمبود نقدینگی نیست و تبعیض آشکاری در ارائه خدمات به محلات مختلف وجود دارد. کامل حسینی، عضو کمیسیون اجتماعی شورای شهر تکاب در نامه ای سرگشاده به شهردار مشکل را این گونه توضیح می دهد: « در حالیکه حجم کار عمرانی در شهر بی سابقه بوده مردم همچنان از عملکرد ناراضی و ناخشنودند آیا به نظر شما دوستان بزرگوار تبعیض و رابطه ای عمل کردن یکی از دلایلش نیست. شما اگر در محله های شهر بازدید میدانی به عمل آورید و با مردم صحبتی داشته باشید به این مهم خواهید رسید. هم اینک در هر جایی که آقایان مسئول بخواهند کار انجام میشود و هر جایی نخواهند بهانه های مختلف برای انجام ندادن پیدا میشود از شکستن بلبرینگ و مشکل فینیشر و از خرابی کارخانه اسفالت و به مرخصی رفتن فلان راننده و… از جمله دلایل توجیهی است تا کار انجام نشود که همه این مسایل به ضعف نظارت و مدیریت بر میگردد».

شورای جدید و مطالبات انباشته مردم

انتخابات شورای شهر تکاب کمتر از دو ماه برگزار خواهد شد. در مجموع 76 نفر برای رقابت در این انتخابات ثبت نام کرده اند که هفت نفر از آنها زن می باشند. تعداد کاندیداهای زن اگرچه هنوز بسیار اندک است اما نسبت به دوره قبل که تنها یک زن به عنوان کاندیدا در انتخابات شرکت داشت، پیشرفت قابل توجهی را نشان می دهد. از گفته های مردم و مشاهدات میدانی می توان این واقعیت را نتیجه گرفت که مطالبات شهری در تکاب روی هم انباشته شده است. در کنار محرومیت عینی از امکانات شهری، مقایسه وضعیت شهر با توجه به منابع معدنی و ثروت های موجود هم بیش از پیش مردم را آزار می دهد. پاسخگویی به این حجم از مطالبات نیازمند شورا و شهرداری است که با شجاعت و سلامت اقتصادی حقوق و عوارض مربوط به شهر را از معادن و کارخانه های موجود دریافت کرده و این منابع را بدون تبعیض بین محلات، صرف بهبود وضعیت شهر کنند تا در آینده کسی از تکاب با عنوان آفریقای ایران یاد نکند.