درصحن- شوراها- حاجیه جوادی: وقتی که در جلسه هفتم دی ماه امسال (۱۳۹۵) شورای شهر نیشابور، درخواست هیات امنای «بهشت فضل» برای فروش قبور به منظور درآمدزایی مطرح شد، بار دیگر توجه‌ها به ماجراهای این گورستان تاریخی جلب شد. گورستان «بهشت فضل» یکی از معروف‌ترین گورستان‌های تاریخی ایران است که مدت‌هاست سوژه بحث‌های مدیریت شهری نیشابور شده است. از نرخ‌گذاری‌های «طبقاتی» قبرها گرفته، تا قطع درختان صدساله، و فروش قبرهای گران قیمت!
هرچند تصمیم فعلی شورای شهر نیشابور به درخواست هیات امنای بهشت فضل، بررسی «درآمد جایگزین فروش قبور» ظرف یک ماه، و ممنوعیت صدور «اجازه دفن اموات در باغ بهشت فضل» بدون اخذ مجوز بوده، اما سوابق قبلی حاکی از آن است که داستان «آرامگاه‌های ابدی» مردم در این مکان تاریخی به راحتی حل نخواهد شد.
پیش از این و در آذر ماه سال جاری هم، قطع درختان کهنسال باغ و تخریب فضای سبز و تبدیل آنها به قبر برای فروش به مردم، اعتراض برخی از اعضای شورای شهر را در پی‌داشت. حسن شاملی در یکی از نشست‌های هفتگی این شورا با تاکید بر اینکه «آنجا متعلق به بیت‌المال است»، در این زمینه گفته بود:«[سازمان] اوقاف فضای سبز را از بین می‌برد تا خاک به مردم بفروشد! در حال حاضر هفت میلیون و پانصد هزار تومان بابت هر قبر و ۳ میلیون تومان بابت مراحل تغسیل و تکفین و تدفین در باغ بهشت فضل هزینه می‌شود.»
در همان نشست محمدکاظم صادقی، یکی دیگر از اعضای شورا نیز از فروختن یک قبر به دو نفر خبر داد و گفته بود: «خاک سطحی یک قبر را که قبلا متوفی در آنجا دفن شده را برداشته‌اند و به عنوان یک قبر دیگر فروخته‌اند!»
بهشت فضل، در حومه شرقی شهر نیشابور و با فاصله‌ای از شهر قرار گرفته است. بولوار شهدا که از میدان اصلی محله شادیاخ (منطقه گردشگری خیام)، منشعب می‌شود، به این مجموعه آرامگاهی-تاریخی می‌رسد. سه بخش گلزار شهدا، باغ آرامگاه فضل بن شاذان و آرامستان بهشت فضل دارای ورودی‌های جداگانه‌اند و از ضلع شمالی هر سه بخش یادشده به بوستان فضل، راه دسترسی، وجود دارد. با این وجود قرار گرفتن در محدوده منطقه گردشگري- توريستي خيام و عطار مشکلات و محدودیت‌هایی را نیز به این مجموعه تحمیل کرده است.
فروش قبر در بهشت فضل توسط سه نهاد انجام مي‌پذيرد. قطعه شهدا توسط بنياد شهيد و امور ايثارگران، داخل باغ فضل بن شاذان توسط اداره اوقاف و امور خيريه و مابقي توسط شهرداري اداره مي‌شود.
آبان ماه سال قبل (۱۳۹۴) سازمان «آرامستان‌ها» وابسته به شهرداری نیشابور، با ارایه لایحه‌ای به شورای شهر خواستار افزایش ۲۸ درصدی نرخ خدمات دفن اموات در گورستان تحت نظر شهرداری نیشابور، موسوم به بهشت فضل، شد. در این لایحه چنین پیشنهاد شده بود که مبلغ دریافتی سازمان آرامستان‌ها بابت خدمات ارائه شده به شهروندان در خاکسپاری اموات، از ۳۶۰ هزار تومان سال گذشته به ۵۰۰ هزار تومان افزایش یابد. هزینه‌ای که بابت خدمات سازمان از جمله برای آمبولانس و حمل، شست و شو، سردخانه، کفن و دفن، بنایی و سنگ و مسطح سازی اخذ می‌گردد.
گزارش نشریه محلی خیام‌نامه از روند بررسی این لایحه در شورا نکات جالبی را برجسته می‌کند. بخش‌هایی از این لایحه اختلاف‌نظر اعضای شورا را در پی داشت. تا جایی که یکی از اعضا، آن بخش‌ها را «دامن زدن به تبعیض طبقاتی» دانسته بود.
در بخش تعیین نرخ «قبرجا» در این لایحه که در نهایت به تصویب شورا رسید، «دفن اموات در مکان جدیدالاحداث ضلع شرقی بهشت فضل مانند گذشته رایگان» اعلام شده و تنها ۵۰۰ هزار تومان بابت هزینه خدمات پرداخت می‌شود. اما در غرب این ضلع، «در صورت درخواست دفن از سوی بازماندگان، مبلغ یک میلیون تومان بابت قبر به هزینه خدمات اضافه می‌شود» و در بخش دیگر هم که «قدیمی‌تر و در مجاورت باغ بهشت فضل است ۲ تا ۳ میلیون تومان بابت نرخ قبر» پیشنهاد شده بود.
در حین بررسی همین پیشنهادات بود که شریعتمداری، یکی از اعضای شورای شهر با بیان این که «کاری نکنید که اگر کسی اموات خود را در قسمت رایگان دفن کرد، بگویند مستضعف است»، گفت: «این دامن زدن به تبعیض طبقاتی است. داخل باغ را هم که قرار است آلاچیق بزنید که پول‌دارها زیر سایه بنشینند و اموات خود را در بهترین جا دفن کنند.»
اما نحوه مدیریت و کارکرد بخش داخل باغ بهشت فضل که مسوولیت‌اش با سازمان اوقاف بوده و هست، بحث‌های دیگری را هم در پی‌داشت که همچنان و پس از گذشت ماه‌ها ادامه دارد. دریافت پول از سوی سازمان اوقاف برای قطع درختان صدساله و دفن مردگان، موضوعی بود که مورد اعتراض مدیر سازمان «آرامستان‌ها» که وابسته به شهرداری است، واقع شد.
روح‌الله دامنجانی، مدیر سازمان آرامستان‌ها، با اشاره به قطع درختان باغ برای دفن اموات در ازای مبلغ ۵ میلیون تومانی «اداره اوقاف»، گفته بود: «مصوبه شورا مبنی بر ممنوعیت تدفین در داخل باغ است اما اوقاف هم اکنون بر خلاف مصوبه شورا این کار را انجام می‌دهد.» او همچنین از ۸۷ دفن غیرمجاز در داخل باغ در شش ماهه اول سال ۹۴ و قطع بیش از ۲۰ درخت بالای صد سال خبر داده بود! روندی که ظاهرا و با توجه گزارش‌هایی که از مباحث درون شورا منتشر می‌شود، همچنان ادامه دارد.
در روزگاری که بسیاری از مردم دغدغه تامین حداقل‌های گذران روزمره زندگی را دارند، خواندن و شنیدن از «تصمیمات» پیرامون «آرامگاه ابدی»شان شاید چندان خوشایند نباشد، اما نشان از واقعیت‌هایی دارد که نمی‌توان نادیده گرفت. مدیرانی که از ساماندهی یک گورستان ناتوان هستند. گورستانی که سه متولی دارد و ظاهرا هر کدام ساز خود را می‌زنند. قبرهایی که عملا براساس طبقات اجتماعی و درآمدهایشان! به فروش گذاشته شده‌اند! و آنچه «درآمدزایی برای انجام امور فرهنگی» عنوان می‌شود که احتمالا دستاویزی است برای «پول»هایی که مشخص نیست کجا و چگونه هزینه خواهند شد. تردیدی نباید وجود داشته باشد که حداقل وظیفه‌ای که نمایندگان شوراهای شهر و سازمان‌های حسابرسی برعهده دارند، حفاظت و حمایت از منافع مردم و ایجاد شفافیت در همه عرصه‌ها، بخصوص در بخش‌هایی که منافع جامعه از آن تاثیر می‌پذیرد، است. آیا نمایندگان فعلی شورا به اندازه کافی به این مسوولیت خود توجه نشان داده‌اند؟
