درصحن-شوراها- سلنا کریمی: با جستجوی «زنان کورد» در گوگل به مطالب و تصاویری بر می‌خوریم که اكثریت قریب به اتفاق آنها راوی مشارکت مسلحانه زنان کورد در نبرد علیه داعش هستند، گویی زن کورد با اسلحه پیوندی ناگسستنی دارد. وقتی کلمه «مشارکت مدنی» را به جستجوی گوگلی‌مان اضافه می‌کنیم باز تصویر غالب، مشارکت مدنی زنان کورد ترکیه است، که در پارلمان، شوراهای شهری، شهرداری‌ها و نیز جنبش‌های مدنی و سیاسی، حضور چشمگیری دارند. زنان کورد ایران در کجای این معادله می‌گنجند؟
کوردهای ایران رسما درگیر جنگ نیستند، لذا مشارکت نظامی به شیوه زنان کورد سوریه در ایران مصداق ندارد. به لحاظ مشارکت مدنی نیز، به علت فضای بسته سیاسی حاکم بر کردستان ایران، احزاب و سازمان‌های سیاسی ریشه‌دار در میان مردم همچون احزاب کوردستان ترکیه نیز به هیچ عنوان وجود ندارد. از این رو، کوردستان ایران حتی تاکنون یک زن در پارلمان نداشته و معدود زنان کورد راه یافته به شوراهای شهر نیز با مشکلات و موانع متعدد روبرو بوده اند.
دلایل ضعف مشارکت سیاسی زنان کوردستان ایران، پرسش ما از تعدادی از زنان فعال سیاسی کوردستان است که تجربه کاندیداتوری دارند.
شیدا امینی که در دورە اصلاحات برای انتخابات مجلس از مهاباد کاندید شده بود اولین زن کورد است که به این پرسش پاسخ می‌دهد، او می‌گوید: من طی چهار دوره کاندیدا بودم، از سال هفتادوهشت به بعد سه دوره در مهاباد و یک دوره تبریز که تنها در دوره اول به مرحله تبلیغاتی رسید و دوره های بعد رد صلاحیت شدم .  او در تبیین هدف اصلی اش برای حضور در انتخابات می گوید: نشان دادن توانایی های زن کورد ایرانی برایم یک هدف اصلی بود. موانع زیادی پیش روی زنان کورد قرار دارد که اجازه پیشرفت را به آنها نمی دهد،‌ از این رو مشارکت سیاسی،‌ را بهترین راه برای ثابت کردن توانایی هایمان می دانم تا نگاه حقارت آمیز به زن برداشته شود. دوره اصلاحات شاید بهترین فرصت برای حضور زنان در نهادهای سیاسی بود که آنهم به حضور یک زن کورد در پارلمان ختم نشد.
آمنه بایزیدی عضو شورای شهر پیرانشهر، زن دیگری است که به این پرسش پاسخ می دهد. او می گوید: من در خانواده ای بزرگ شدم که هم فقیر بود وهم مرد سالار. سراسر زندگیم مملو از مشکلات ومصایبی بود که مانع رشد و پیشرفت من می شد. من برای ادامه تحصیلم با مخالفتها و دربه دری های زیادی روبرو شدم. مجبور بودم برای هزینه های تحصیلی و زندگی ام تابستان ها در باغ وکشتزارها کار کنم. در خانواده من، زن حق نفس کشیدن نداشت. تمام این محدودیتها نه تنها مرا نا امید نکرد، بلکه باعث شد بیشتر تلاش کنم وبه استقلال وخود باوری برسم.  وقتی به عنوان مشاور در کمیته امداد با طیفی از مردم فقیر ونیازمند مواجه شدم و محرومیت مردم را باتمام وجود احساس کردم،  تصمیم گرفتم که برخیزم به امید آنکه بتوانم کاری انجام دهم.
شب بو محمدیانی عضو شورای شهر نیز هدف خود را از مشارکت، خدمت  و تغییر تفکر مردم در مورد نهاد شورا و حضور جنس مونث می داند. اما معتقد است که متاسفانه خطاهای برخی همکاران از جمله وام سی میلیونی و…. موجب خدشه دار شدن بیشتر نهاد شورا شدە است.
رویا طلوعی تنها نماینده زن کورد، در اولین دوره شورای شهر بانه و نیز کاندیدای رد صلاحیت شدە مجلس ششم می گوید: همیشه برایم مهم بود که اثبات شود جنسیت یک زن مانعی برای توانایی هایش نیست. بقدری تبعیض جنسیتی و ملیتی در ایران علی رغم تحصیلات بالا و موقعیت موفق اجتماعی ام، آزارم میداد که برآن شدم تا ثابت کنم که کورد و زن بودن هیچکدام مانع نیستند و حقوق برابر برای انسانها فارغ از جنسیت و ملیت و نژاد آنها باید در ایران به رسمیت شناخته شود و از مرحله حروف نگاشته شدە بر کاغذ بدر آید.
مانع پیش روی زنان کورد
اگرچه همه این بانوان کورد عملا برای اثبات توانایی های زن و زدودن موانع و تبعیضات به میدان آمدهاند، لیکن فشارها و موانع سیستم مردسالار اجتماعی و سیاسی بار سنگینی بر دوش آنها نهادە است.  شیدا امینی  کاندیدای انتخابات مجلس در این باره می گوید: مانع اصلی، ناباوری مردها و حتی زنانی بود که نه به توانایی و حضور زن ایمان داشتند و نه شناخت کافی از من که سالهای متمادی بود از زادگاهم دور بودم، و اینکه هیچگونه سابقه و پیشینه سیاسی نداشتم. در واقع  شاید جزو اولین زنانی  بودم که در منطقه کوردنشین جرات حضور در انتخابات را پیدا کرده بودم. مدت زمان بسیار کوتاهی برای معرفی خود داشتم. به دلیل فاصله زمانی و مکانی زیاد با مهاباد، تنها در مدت یک هفته میبایست با کسانی رقابت میکردم که اولا مرد بودند و ثانیا چندین دوره تجربه نمایندگی و شرکت در انتخابات مجلس را داشتند. هیچ ارگانی از نظر اقتصادی و یا سیاسی و اجتماعی ساپورت نمی کرد و شاید دلیلش همان ناشناخته بودن بنده در مجامع گوناگون بود. البته در طی دورە تبلیغات تعداد زیادی از افراد شناخته شده شهر خواهان حمایتهای مالی شدند و نظرها صدوهشتاد درجه عوض شده بود. اما فرصت بسیار کوتاه بود. در دو دوره بعدی از سوی اصلاح طلبان تبریز به عنوان کاندید انتخاب شدم و مورد حمایت قرار گرفتم بدون توجه به کورد بودنم، و این دستاورد بسیار بزرگ و مهمی بود برای من به عنوان یک زن کورد که توانسته بود توانمندیهای خود را در یک جامعه غیر کورد به اثبات برساند به طوریکه به عنوان نماینده اول تبریز در نظر بگیرند؛ که البته از طرف شورای نگهبان رد صلاحیت  و حتی بازخواست شدم!
رویا طلوعی نیز معتقد است: شورای شهر در ابتدا نهادی چندان شناخته شده نبود و سردرگمی های زیادی در این مورد وجود داشت. انتخابات شوراها پس از حدود ۲٠ سال در ایران به اجرا درمیامد و هنوز حیطه اختیارات شوراها و قوانین آن معین و مشخص نبود. برخی از مردم آن را جدی نگرفتند و برای شوخی و جوک هم که شدە به یک کاندیدای مرد شوخ طبع و بذله گو، بدون موقعیت اجتماعی و سواد مناسب، رای بالایی داده بودند. فضای شورا بسیار مردسالارانه بود و سازمان اطلاعات بانه، فشار فروانی بر شورا گذاشته بود که اعضای شورا، شهردار مطبوع آنان را دوباره انتخاب کند. وقتی که انتخاب شهردار موجب دودستگی و اختلاف شدید میان مردان شورا شد، ناچار شدم در جلسهای که به دعوا و مشاجره انجامید، صندلیم را پشت در اطاق گذاشته، نشسته و مانع خروج اعضای شورا از جلسه شدم تا تصمیم بگیرند. چنان محکم فریاد زدم که هیچکس نمی تواند مرا از جلوی این در کنار بزند که راستش خودم هم ترسیدم! بالاخره پس از ساعتها مشاجرە و بحث شهردار را برخلاف میل اطلاعات عوض کردیم. البته این نافرمانی به قیمت رد صلاحیتم برای انتخابات مجلس تمام شد.
وقتی زن بودن در شوراها مساله است
آمنه بایزیدی عضو شورای شهر پیرانشهر نیز می گوید: بزرگترین چالشی که من در طول این چهار سال با آن روبرو بودەام، یادآوری هر روزه  جنسیتم توسط اعضای مرد شورا به من است. یعنی زن بودن دو نفراز اعضای شورا در واقع مانع اصلی مقاصد و اهداف آقایان است که آنها تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند از ایده ها وبر نامه ها و راهکارهای ما استقبال کنند ولو اینکه سازنده ومفید باشند. شهرداری راس بدنه ی یک شهر است. شورا بازوان قدرتمند آن است به شرطی که این بازوان از پشت بسته نشده باشند، یا بازوان به نفع عدالت ومردم حرکت نمایند. متاسفانه در بین اعضاء شورای این شهر تنها بازوانی که می خواهند به درستی کار کنند بانوانند و دیگر اعضاء در صدد قطع کردن آنان هستند. علاوه بر سرخوردگی زنان، همسو شدن اهداف آقایان شورا، که چند نفر از آنان بواسطه قدرت و موقعیتی که از دوره های قبل کسب کرده اند، با نیاز ها ومقاصد شخص شهردار، مانعی برای تحقق اهداف زنان عضو شورا است.
خانم محمدیانی عضو شورا معتقد است برنامه های پیشنهادی او تا هشتاد درصد قابل اجراست، ولی دو دستگی در شورا از انجام همه آنها جلوگیری می کند. او می گوید: برخی از اعضا از انجام کلیه برنامه های یک عضو به دلیل ماهیت تبلیغی برای دور دوم هراسانند . وی در پاسخ به اینکه آیا در میان اعضای شورا، افراد مخالف و به قول معروف سنگ انداز وجود دارند؟ تاثیر آنها بر روند کار چگونه است؟ پاسخ میدهد که بستگی دارد. اگر مزاحم زمین خواری باشی همان زمین خواران سنگ اندازی می کنند، اگر هم راستا با همه باشی مخالفی نداری. در هر حال تاثيراتشان بسیار محرک وخشن است.
چه باید کرد پرسش دیگری است تا بدانیم  زنان کورد چگونه می توانند در فضای مردسالار، حضور خود را استحکام بخشند و موفق به اعمال تغییرات مثبت شوند. شیدا امینی در پاسخ می گوید: زنان در هر نقطه از جهان مشکلات ویژه و خاص خود را دارند که بیان و معرفی آنها تنها از زبان یک زن میسر خواهد بود. چنانچه زنان حضور چشمگیرتری داشته باشند به همان میزان امید به حل مشکلات و معضلاتشان بیشتر خواهد شد. زنان باید قدم بردارند هرچند کوچک، اما محکم و سنگین! مهم گام اول است. خود را باور کنند چراکه تا به خودباوری نرسیم قادر نخواهیم بود دیدگاه دیگران را نسبت به  خود و توان خود تغییر دهیم. رگ و خون خود را از هراس و ترسی که از دیرباز نسبت به خود و توانمندیهامان از سوی جنس مخالف به ما تزریق شده تصفیه کنیم.  با برخی از سیاستهای مردانه در رابطه با برخی عدم حضورها نباید همراه بود.  امینی می افزاید: زنان سیر تکامل فرهنگی، اجتماعی، بویژه سیاسی را به مرور طی می کنند و باید فرصتها را غنیمت شمرند. زنان نیازمند آگاهی سیاسی، برخورداری از دیپلماسی بالا، جرات و ناطق بودن و داشتن سواد اجتماعی اند.
شب بو محمدیانی نیز معتقد است چنانچه عضو زن در شورا  مترسک نباشد و شیر زن باشد تاثیر قابل توجهی دارد. او در مورد پذیرش زنان به عنوان مدیر و تصمیم گیرندە، براین باور است که در ابتدا مخالفان و نیروهای بازدارنده زيادند، اما با مقاومت و صبر و نشان دادن کارایی از سوی زنان، اکثریت مجبور به پذیرش آنها مي شوند. محمدیانی بر این باور است که زنان با مناعت طبع، در دام وسوسه نيافتادن، شجاعت و شفافیت بالاخرە موفق خواهند شد، هرچند تاکید دارد که در این راه خود و خانواده شان در معرض آسیب هایی قرار خواهند گرفت.
آمنه بایزیدی نیز معتقد است  که شورا ترکیبی از افرادی است که هر کدام منتخب یک گروه و دارای هوادارانی است که برای اهداف و مقاصدی آمده اند و هرکس ساز خود را می زند. زنان باید تیمی از همفکران وفعالان که اکثریت آنها زن باشند، تشکیل دهند وگرنه یک یا دو زن راه یافته به شورا، به انزوا کشیده خواهند شد. و بالاخرە رویا طلوعی می گوید نه تنها حضور، که آگاهی فمینیستی و مطالعات جنسیتی برای زنانی که مایل به حضور در عرصه مدنی و سیاسی و فرهنگی هستند بسیار ضروری است. زنان نه تنها باید به لحاظ تعداد، افزایش یابند بلکه باید آگاهانه خواستار تغییر در سیستمهای مردسالارانه ای شوند که تاکنون زنان را حذف کردە و به حاشیه راندەاند. ورود به سیستمهای مردسالار و تکرار روشهای سنتی مردسالارانه به تقویت واقعی موقعیت زنان نخواهد انجامید.