در صحن: مجلس خبرگان رهبری دارای یک هیأت رییسه، چند کمیسیون و یک دبیرخانه است.
-هیأت رییسه
الف. هیأت رئیسه سِنّی:
در جلسه افتتاحیه براساس سن تعیین مىشود؛ مرکب از مسنترین فرد از خبرگان حاضر، به عنوان رییس و فرد بعدى به عنوان نایب رییس و دو نفر از جوانترین خبرگان حاضر، به سمت منشى است که بعد از تعیین در جایگاه مخصوص قرار مى گیرند.
وظیفه اصلى این هیات رییسه سنى عبارت است از:
۱. اداره جلسه افتتاحیه
۲. انجام دادن مراسم تحلیف
۳. اجراى انتخابات هیاترییسه دائم
با انتخاب هیات رییسه دائم کار این هیاترییسه پایان مى یابد.
ب. هیات رییسه دائم:
این هیات، مرکب از رییس، دو نایب رییس، دو منشى و دو کار‌پرداز است که از میان اعضاى آن مجلس براى مدت دو سال و با رأى مخفى انتخاب مىشوند.
ریاست مجلس خبرگان، علاوه بر اداره جلسات مجلس خبرگان، بر کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس خبرگان، نظارت دارد و باید با ارتباط منظم با رهبرى، شرایط را براى انجام دادن وظایف مجلس خبرگان آسان کند.
رییس مجلس خبرگان رهبری، مصوّبات قانونى مجلس را امضا و به مراجع ذى ربط ابلاغ مىکند. همچنین او موظف است گزارشى سالانه از عملکرد و اقدامات هیأترئیسه را به مجلس خبرگان ارائه کند.
-کمیسیونها
به منظور بررسیهاى کارشناسى و تهیه گزارش جهت طرح در جلسات رسمى، کمیسیونهاى زیر در مجلس خبرگان تشکیل شده است:
الف-کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسى
ب-کمیسیون امور مالى و ادارى
ج-کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسى
د-کمیسیون سیاسى – اجتماعى
ه-کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسى
و-کمیسیون بررسى راههاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه
الف-کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسى
این کمیسیون، بررسى و تدوین قوانین مربوط به انتخابات و آییننامه داخلى مجلس خبرگان را برعهده دارد. تفسیر قانون انتخابات و آییننامه داخلى مجلس خبرگان، در موارد ابهام، با خود خبرگان است؛ بدین ترتیب که در موارد اختلاف، طرح استفساریه، از سوى هیاترئیسه و یا دست کم ده نفر از اعضا تهیه و تقدیم مجلس خبرگان مىشود. اگر طرح فوریت نداشته باشد، عیناً براى بررسى و ارائه گزارش، به کمیسیون اصل یکصدوهشتم ارجاع مىشود.
ب-کمیسیون امور مالى و ادارى
این کمیسیون وظایف ذیل را بر عهده دارد:
– بررسى و پیشنهاد هزینههاى مجلس خبرگان و تقدیم آن به هیاترئیسه، براى تصویب و ارائه آن به دولت و درج در بودجه سالانه کل کشور.
– تنظیم نمودار تشکیلاتى و ضوابط استخدامى کارمندان، با هماهنگى سازمان مدیریت و برنامهریزى و نظارت بر حسن جریان امور ادارى و ارائه آن به هیاترئیسه.
– بررسى و پیشنهاد هزینه هاى ناشى از امور نمایندگان و ارائه آن به هیاترئیسه.
– بازرسى و رسیدگى به همه دارایىهاى منقول و غیرمنقول مجلس خبرگان و تحقیق و تسویه حسابها و رسیدگى به هزینه شدن بودجه سالانه مجلس خبرگان و تقدیم گزارش آن به مجلس خبرگان
ج-کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسى
وظیفه اصلى این کمیسیون، تحقیق و بررسى درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر، موضوع اصلهاى یاد شده در ماده فوق و همه کسانى که در مظان رهبرى قرار دارند و ارائه نتایج به دست آمده، به هیاترییسه، براى استفاده و بررسى مجلس خبرگان است.
این کمیسیون از ۱۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان تشکیل شده و دو کار عمده برعهده دارد که به کبروی و صغروی مشهور است.
کبروی یعنی شرایطی که در اصل ۱۰۹ قانون اساسی ذکر شده مانند صلاحیت فقهی، حل تعارض میان شرایط، توضیح و تشریح مفهوم بینش‌های سیاسی- اجتماعی و بحث‌هایی از این قبیل را بررسی نمایند
صغروی یعنی بررسی مصادیق به این معنا که این شرایط کلی در چه کسی یا کسانی جمع است؟
در اصل ۱۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده که «هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصل ۵ و ۱۰۹ گردد و یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده از مقام خود برکنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده خبرگان مذکور در اصل ۱۰۸ می‌باشد. در صورت فوت یا کناره گیری یا عزل رهبر خبرگان موظف‌اند در اسرع وقت نسبت به تعیین و معرفی رهبر جدید اقدام نمایند. تا هنگام معرفی رهبر شورایی مرکب از رئیس جمهور، رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان و انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می‌گیرد.»
د-کمیسیون، سیاسى- اجتماعى
این کمیسیون، موظف است با تشکیل جلسههایى باحضور نخبگان و مسؤولان امور سیاسى، امنیتى، فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى، مسائل مهم داخلى و جهانى را، که به گونهاى به انجام دادن وظایف خبرگان مربوط مىشوند، بررسى کرده، گزارش آن را به هیاترئیسه تقدیم کند تا در نخستین اجلاسیه خبرگان به آگاهى اعضا برسد.
ه-کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسی
این کمیسیون، موظف است هر گونه اطلاع لازم را درباره اصل یکصدویازدهم قانون اساسی، در محدوده قوانین و موازین شرعى، به دست آورد. همچنین درباره صحت و سقم گزارشهاى رسیده، در اینباره، تحقیق و بررسى کند و اگر لازم بداند، با مقام رهبرى، در این زمینه، ملاقات کند.
کمیسیون تحقیق موظف است پس از بررسى و تحقیق درباره مسائلى که درباره اصل یکصدویازدهم پیش آمده است و آنها را کافى براى تشکیل اجلاس خبرگان به این منظور نمىداند، نتیجه اقدامات انجام شده را به هیاترییسه گزارش کند.
وظیفه دیگر این کمیسیون، این است که آمادگى خود را براى مشاوره در امور مربوط به رهبرى، به مقام رهبرى اعلام کند و با هماهنگى وی، براى جلوگیرى از نفوذ و دخالت عناصر نامطلوب در تشکیلات نهاد رهبرى، مساعدت کند.
تحقیقات و مذاکرات این کمیسیون، محرمانه است.
و- کمیسیون بررسى راههاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه
مهمترین وظایف این کمیسیون، عبارتند از:
ارائه پیشنهاد درباره سیاستگذارى و برنامهریزى در امور ذیل، به هیأترئیسه:
– پژوهش درباره موضوع حکومت اسلامى، به ویژه ولایت فقیه و تألیف و نشر مطالب دراینباره، به صورتهاى مناسب و پاسخ به شبهات
– معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور، در سطح عموم مردم.
– بررسى شیوههاى مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامى و ولایت فقیه، در سطوح مختلف تحصیلى دانشآموزان و دانشجویان و نیز رسانههاى عمومى، به ویژه صداوسیما و ارائه راهکارهاى مناسب به هیاترئیسه مجلس خبرگان.
– گردآورى آمار و اطلاعات می‌دانى درباره آسیبشناسى و آفتهاى فکرى و عملى حکومت اسلامى و ولایت فقیه و ارائه راهکارهاى مناسب براى رویارویى با آنها
دبیرخانه مجلس خبرگان رهبرى
دبیرخانه مجلس خبرگان نهادى است قانونى که زیر نظر هیأت رییسه مجلس خبرگان، اداره می‌شود و براى انجام مأموریتها و مسوولیتها و تنظیم امور مربوط به مجلس خبرگان، تشکیل می‌شود.
وظایف دبیرخانه در دوبخش به شرح زیر است:
بخش اول:
– تنظیم کلیه امور مربوط به مجلس، کمیسیونها و هیأت رییسه و ارتباط با ریاست مجلس و برقرارى ارتباط متقابل.
– تنظیم روابط مجلس، کمیسیونها، هیأت‌ها و اعضا، با مقام معظم رهبرى و دستگاههاى گوناگون کشور.
– همکارى لازم بامسئولین ذیربط، در اجراى انتخابات مجلس خبرگان، با رعایت قانون و آییننامه انتخابات.
– معرفى نهاد خبرگان.
– چاپ و انتشار مصوبات مجلس، به صورت اختصاصى یا عمومى، حسب مورد با توجه به آییننامه خبرگان و انعکاس اخبار به رسانههاى گروهى با هماهنگى مقامات ذیربط.
– تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامى، بالأخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورتهاى مناسب، معرفى ولایت فقیه در مجامع علمى داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم بر اساس سیاستگذارى کمیسیون بررسى راههاى پاسدارى و حراست از ولایت فقیه، پس از تأیید هیأت رئیسه.
– تهیه بولتن حاوى اخبار و گزارشات مربوط به امور رهبرى، نمایندگان رهبرى در ارگانها و نهاد‌ها، نهادهاى وابسته، مسأله ولایت فقیه، مسائل سیاسى و بینالمللى و مسائل جارى کشورى که میتواند در وسعت بینش و در تصمیمگیرى خبرگان مؤثر باشد.
بخش دوم:
– تهیه دستور کار جلسات عادى و فوقالعاده مجلس و ارائه به هیات رییسه.
– تهیه گزارش‌ها و منابع لازم در زمینه مسائل فقهى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى، در حوزه مسئولیت خبرگان، براى اعضاى هیئت رئیسه و ریاست مجلس و خبرگان.
– تهیه صورت مذاکرات مجلس و کمیسیونها و هیات‌ها.
– نگهدارى و طبقهبندى و بایگانى اسناد و مدارک مربوط و نیز مصوبات مجلس و کمیسیونهاى خبرگان، با استفاده از امکانات و تجهیزات لازم.
– تهیه مواد و متون لازم، جهت اعلام مواضع، براى هیئت رئیسه و تنظیم پیشنویس بیانیهها.
– تهیه طرح تشکیلات دبیرخانه، براى تصویب هیات رییسه و سازمان مدیریت و برنامهریزى.
