درصحن- شوراها- ابراهیم مقدسی: گردشگری یکی از پررونق‌ترین صنایع دنیاست و حتی در برخی کشورها اقتصادشان وابسته به این صنعت است. این صنعت، هم فرصت‌های شغلی فراوانی ایجاد می‌کند و هم تاثیرات اجتماعی بسیاری بر روی ملت‌ها دارد. ناگفته نماند که فرصت بسیار مناسبی هم برای انتقال فرهنگ یک کشور است. در همین راستا، طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۶ میلادی حدود ۱۰ درصد تولید ناخالص بودجه جهانی بوده و حدود ۲۸۴ میلیون نفر در دنیا را صاحب شغل کرده است.
گردشگری در ایران
در این میان، ایران علی رغم اینکه از منابع طبیعی بسیار غنی از جمله جنگل‌های سرسبز شمال، خطه آبی دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب برخوردار است و در لیست کشورهای برتر دنیا برای بازدید مناطق باستانی است، فرصت‌های زیادی را در این عرصه از دست می‌دهد. در سال ۲۰۱۵ درآمد ناشی از گردشگری در ایران، تنها کمی بیشتر از ۶ درصد تولید ناخالص کشور بوده است. طبق همین آمار، تنها حدود ۲ درصد از کل مشاغل کشور به مشاغلی مرتبط با گردشگری اختصاص دارد. حضور گردشگران در ایران در دو دهه اخیر همواره رو به افزایش بوده و از ۵۷۳ هزار نفر در سال ۱۹۹۶ میلادی، به چهار میلیون و ۹۶۷ هزار نفر در سال ۲۰۱۴ رسیده بود. با این حال ایران راه زیادی تا پر کردن ظرفیت‌هایش در این صنعت دارد و این در حالی است که ایران با معضل ۱۲ درصد بیکاری دست و پنچه نرم می‌کند.
گردشگری در رشت
گردشگران معمولا به دنبال منابع طبیعی برای انتخاب محل سیاحت خود می‌گردند و به این دلیل شمال ایران یکی از مقصدهای پرطرفدار گردشگری در این کشور است. ولی شهر رشت که بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر این منطقه است بیشتر به یک گذرگاه به سایر شهرها بدل شده و با توجه به میزان دسترسی‌اش به منابع طبیعی چون جنگل، آبشار و شالیزار و امکانات شهری، گردشگر چشمگیری ندارد. این در حالی است که طبق گفته محمد علی نجفی، استاندار گیلان، نرخ بیکاری استان گیلان نزدیک به ده درصد است که در رده ۲۳ام در جدول بیکاری کشور قرار می‌گیرد.
در همین راستا، مرتضی عاطفی، مدیر عامل سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری رشت گفته: دلیل عدم ماندگاری گردشگران در رشت عدم شناسایی و معرفی ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی به علاقمندان سیر و سفر است که با احیای ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری این شهر می‌توان این ضریب را افزایش داد. گنجینه‌های تاریخی، بازارهای هفتگی و سنتی، صنایع دستی و غیره از جاذبه‌های مهم گردشگری این شهر است. متاسفانه فضاهایی موجود این شهر، متناسب جایگاه و شان شهروندان فرهنگی و فرهیخته رشت نیست.
اختلال در امور شهری به قیمت تقویت جاذبه‌های گردشگری
در این خصوص، تغییراتی در شهر داده شد تا جاذبه‌های گردشگری شهر افزایش داده شود. طرح پیاده راه سازی میدان شهرداری رشت یکی از این تغییرات بوده که همزمان با طرح ترافیک پس از فراز و نشیب‌های زیاد در شورای شهر تصویب شد. اگرچه این طرح با مخالفت‌هایی در شورای شهر روبه رو شد، ولی در نهایت تصویب و به مرحله اجرا در آمد. در همین راستا، وزارت کشور هم مصوبه‌ای مبنی بر احیای بافت سنتی شهر را به استانداری ابلاغ کرد. میدان تاریخی شهرداری شهر رشت یکی از منابع آثار ملی ایران است که ۷۵ سال است شهرداری این شهر در ساختمان ساعت این میدان واقع شده است. این ساختمان توسط معماران ایرانی ولی با الهام از معماری سنت پترزبورگ روسیه ساخته شد. این تغییرات به جذب گردشگر کمک، هرچند اختلالاتی نیز در سطح شهر ایجاد کرده است.
از محمود که یکی از ساکنین شهر و بازنشسته بیمه تامین اجتماعی است پرسیدم: به نظر شما ساخت پیاده راه در محوطه تاریخی میدان شهرداری رشت توانسته توقع‌های یک گردشگر را به لحاظ جاذبه گردشگری تامین کند؟ او در پاسخ گفت: «به نظر من اجرای این پروژه برای مسافران تا حدود زیادی جذاب بوده و با استقبال مواجه شده است. این موضوع با برخورد با مسافران و توریست‌ها قابل فهم است که از این محوطه بسیار لذت می‌برند و در اینجا شروع به عکس برداری و دیدن ساختمان‌های اطراف می‌کنند. به هر حال برای شهری مثل رشت که مرکز استان است، خوب است.»
او یادآور می‌شود که «در سال‌های قبل، به دلیل کمبود جاذبه‌های گردشگری کمتر مسافری در رشت ماندگار می‌شد و بیشتر از کنار رشت گذر می‌کردند» اما امیدوارم که هم شهرداری و شورای شهر و هم نمایندگان مجلس بتوانند با اقدامات مشابه جهت بهبود صنعت گردشگری گام بردارند.
اما بطور خاص این پروژه معایبی هم برای خود ساکنین شهر رشت داشته است. افسانه که یک دانشجو است در این باره می‌گوید: «میدان شهرداری مرکز شهر است و چهار خیابان اصلی به آن منتهی می‌شود و این تغییرات مشکل تردد برای ساکنین ایجاد کرده که در بعضی اوقات سالمندان با مشکل رفت و آمد مواجه هستند. به هر حال همه مردم که توانمند و سالم نیستند که بتوانند کل مسیر را پیاده بروند. هرچند شهرداری رشت برای رفع این مشکل چند دستگاه ون برقی گذاشته که مردم بتوانند از آن استفاده کنند اما باز هم خیلی‌ها ناراضی هستند.»
ترافیک، معضلی سراسری
ترافیک در مناطق مرکزی شهر مانند بیشتر شهرهای بزرگ و کلانشهرهای ایران، مشکل شهر رشت هم هست که با اجرای طرح محوطه شهرداری رشت چند برابر شده است. علی که حسابی کلافه است می‌گوید: «هر جا می‌رویم در ترافیک گرفتار می‌شویم. هیچ راه فراری نیست! با توجه به حجم بالای خودرو در حال حرکت در شهر، حداقل مسوولان باید بیشتر به فکر خیابان سازی باشند که متاسفانه سرعت این کارها پایین است. هر جا می‌رویم ترافیک است، شاید یکی از دلایلش همان بسته شدن میدان شهرداری باشد. که اگر هم باشد مسوولان اول باید فکری برای ترافیک می‌کردند و بعد پروژه شهرداری و خیابان‌های اطرافش را اجرا می‌کردند.»
اینجاست که کار کارشناسی و همه جانبه از الزامات طرح‌های مهم هر شهر یا کشوری است. شاید خیلی‌ها که با طرح‌های مشابه با هدف حفاظت از آثار تاریخی به دنبال ایجاد جاذبه‌های گردشگری و بهره‌گیری از ظرفیت‌های صنعت گردشگری بوده و هستند، اما نباید به ابعاد دیگر آن کم‌توجهی کنند. طرح پیاده رو سازی میدان تاریخی شهرداری رشت نمونه‌ای است از اجرای یک طرح با هدف‌های مثبت، اما کم توجه به تبعات منفی آن که در زندگی و امور روزمره شهر تاثیر گذار بوده و هست.
