درصحن- شوراها- مسعود بندری: تکدی‌گری از آسیب‌های اجتماعی مهمی است که متاسفانه به‌شکل فزاینده‌ای در حال گسترش و خودنمایی در گوشه‌گوشه‌ی کشور است؛ هرچند تکدی‌گری به یک استان کشور محدود نمی‌شود اما شدت و بروز آن در برخی نقاط کشور و در برخی مقاطع زمانی، بیشتر و محسوس‌تر است؛ استان هرمزگان و به‌ویژه شهر بندرعباس یکی از این نقاط مهم است.
متکدیان فصلی و منطقه‌ای
بندرعباس ازجمله شهرهای کشور است که متکدیان فصلی دارد؛ اگر تهران در ماه آخر سال شاهد هجوم گدایان است، به‌طور معمول تعداد متکدیان بندر عباس در نیمه دوم سال به‌دلیل بهبود شرایط آب و هوایی بیشتر می‌شود.
همه‌ساله و همزمان با مساعد شدن هوای پاییز و زمستان در بندرعباس متکدیان از دیگر استان‌ها و حتی برخی کشورهای همسایه (به‌خصوص پاکستان و افغانستان) عازم این شهر می‌شوند تا در هوای معتدل فصل با حضور در خیابان‌ها و معابر عمومی بساط تکدی خود و خانواده‌شان را پهن و کسب روزی کنند.
شهرهای مذهبی به‌ویژه مشهد و قم و شهر ری نیز به‌دلیل فضای مذهبی و امکان سوء‌استفاده از احساسات مذهبی از پاتوق‌های اصلی متکدیان هستند.
افراد سودجو و فرصت‌طلب با انتقال متکدیان به این شهرها پول‌های هنگفتی به جیب می‌زنند. به‌علاوه از آنجا که متکدیان به‌ویژه خارجی‌ها بدون مجوز و به‌صورت غیرقانونی جابجا می‌شوند، ممکن است باعث شیوع بعضی بیماری‌های گوناگون و خطرناک شوند.
در میان افراد متکدی مثل هرجای دیگر با توجه به زحمت کم و درآمد بالای تکدی‌گری، افراد زیادی هستند که توان کار شرافت‌مندانه را هم دارند ولی ترجیح می‌دهند که کار راحت‌تر را انتخاب کنند.
بندرعباس؛ بی‌چاره‌گی در برابر متکدیان
استان هرمزگان هم سالهای اخیر همواره به عنوان یکی از میزبانان این متکدیان بوده است و علی‌رغم اینکه بارها نسبت به جمع‌آوری این متکدیان اقدام شده ولی باز هم گاه متکدیان به‌صورت گروهی وارد استان می‌شوند.
معلولیت به‌عنوان یکی از مهمترین ترفندهای این متکدیان برای گدایی است که البته بسیاری از آنها هم با شگردهای حرفه‌ای، تمارض می‌کنند و در واقع هیچ معلولیتی ندارند.
حضور گسترده متکدیان خارجی در شهرها و روستاهای مختلف استان هرمزگان و شهر بندرعباس باعث شده که فضا برای فقرای داخلی و نیازمندان نیز تنگ شود و گاه حتی شهروندان بندرعباسی شاهد نزاع های خیابانی متکدیان برای تصرف جای مناسب هستند.
اگرچه جمع‌آوری متکدیان راه‌حل مناسب و پایداری برای حل مشکل نیست اما درعین‌حال در استان هرمزگان و به‌ویژه شهر بندرعباس فضای مناسبی برای نگهداری متکدیان وجود ندارد. این درحالی است که تنها یکی از تبعات منفی پدیده تکدی‌گری پیامدهای سوء آن برای سلامتی ساکنان منطقه است.
بنا بر برخی شواهد طی سالهای اخیر متکدیان با سازماندهی باندهای بزهکار فعالیت می‌کنند. به‌عنوان نمونه، در یک مورد فرمانده انتظامی بندرعباس از شناسایی و دستگیری یك باند 19 نفره تكدی‌گری در این شهرستان خبر داده بود.
بر مبنای این گزارش: تعدادی زن، مرد و كودك كه توسط فردی از یكی از شهرستانهای شرقی كشور جهت تكدی‌گری وارد بندرعباس شده بودند شناسایی و بازداشت شده بودند.
این مقام انتظامی هم تصریح کرده بود که «به‌دلیل موقعیت آب و هوایی و وضعیت جوی مناسب در فصل زمستان در هرمزگان و موقعیت تجاری و اقتصادی، متكدیان جهت تكدی‌گری از طرق مختلف وارد استان می‌شوند.»
یک مقام ارشد استان هم اعتراف کرده که «مشکل تکدی‌گری در بندرعباس به روزمرگی تبدیل شده است.»
«سرقفلی» محل تکدی‌گری
متکدیان سازماندهی‌شده دارای تشکیلات مفصلی هستند که به‌صورت یک سازمان غیررسمی اما زنده و جاندار، فعالیت می‌کنند. در این تشکیلات همه‌چیز براساس توانایی شخص متکدی و ویژگیهای مکانی، جمعیتی، اقتصادی انتخاب می‌شود؛ لذا هر مکانی دارای ارزش‌های مشخص و اهمیتی متفاوت از جاهای دیگر بوده و اصطلاحا «سرقفلی» خاص خود را دارد .
گاه همراه گدایان کودکان خردسالی مشاهده می‌شوند که بر اثر قرص‌های خواب‌آور و انواع مخدر، معمولا بی‌حال و خواب‌آلوده، با لباس‌های کثیف و پاره و کهنه، یا بر روی سنگ‌فرش‌های خیابان‌ها و پیاده‌روها دراز کشیده‌اند و یا بر پشت زنان و مردانی که برای گدایی در سر چهارراه‌ها و در بین اتومبیل‌ها پرسه می‌زنند، به خواب رفته‌اند . کودکانی که در نخستین سالهای عمر به‌جای بازی‌های کودکانه، گدایی را تجربه می‌کنند و اکثرا اجاره یا به عاریت گرفته شده‌اند. این کودکان بعد از رسیدن به سن حدودا ۷، سالگی که سن آغاز گدایی به شیوه حرفه‌ای است، این شغل را مستقل ادامه داده و به نوعی، خودکفا می شوند.
تکدی؛ معضل شهرهای بزرگ و مظهر فقر
تکـدي از معضـلات شـهرهاي بــزرگ اسـت، و یکـی از بــارزترین مظاهر فقر و نابرابری که در ظاهر نمود نیازمنـدی، نـاتوانی و درمانـدگی عریان و غیرمقصرانه گروهی از انسانها در رفع نیازهای ابتدایی خود است.
در تکدی‌گری برخورد و تماس با مردم از سویی سبب برانگیختگی عطوفت، حس کمک، نوعدوستی و دگرخواهی افـراد مـی‌شـود، و از سـوی دیگـر منجر به نـوعی بـی‌قـدرتی، عافیت‌طلبی، زندگی انگل‌وار و ارتزاق از دیگران.
در اغلب کشورها تکدی‌گری جرم محسوب می‌شود و نیروهای حافظ نظم موظفند با انجام آن در معابر عمومی مقابله کنند. البته گاهی وسعت و شیوع تکدی گری آنچنان زیاد است که امکان برخورد برای متکدیان را ناممکن میسازد.
تکدی‌گری؛ چرا؟
صاحب‌نظران درپاسخ به این سوال که چرا برخی افراد متکدی می‌شوند دو نظر عمده را مطرح می‌کنند: گروهی تکدی‌گری را در ردیف فعالیت‌های غیررسمی قرار می‌دهند که برای دور زدن هزینه‌های کار رسمی انجام می‌شود. به این ترتیب، متکدیان مثل سایر افراد شاغل در هر کار غیررسمی دیگری از هیچ مزیت اجتماعی برخوردار نخواهند بود و دایم در معرض سرکوب و تعقیب ماموران هستند. در دیدگاه دیگر (دوم) تکدی‌گری نوعی کج‌رفتاری اجتماعی محسوب می‌شود.
افزون بر این، در بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی تکدی‌گری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فقدان اشتغال و کار ، فقر مادی ، پیری و از کار افتادگی، رخوت و سستی، اعتیاد، معلولیت و بیماری، مسائل خانوادگی از قبیل طلاق و تلاشی خانواده، مهاجرت از روستا به شهر، نابسامانیهای اقتصادی مانند کمی درآمد در بعضی از مشاغل، بالابودن هزینه زندگی، ضعف فرهنگ حاکم بر خانواده‌های متکدیان، و شکاف عمیق طبقاتی.
علاوه بر این، نمی‌توان در ارزیابی کلی، نقش عوامل روانشناختی و فردی را نادیده گرفت.
از هر دیدگاه که به تکدی‌گری نگریسته شود، این رفتار نمودی از بحران‌های اقتصادی، فقر و نابرابری جوامع محسوب می‌شود.
شوراها و تکدی‌گری
مطابق قانون، بررسی و شناخت کمبودها، نيازها و نارساييهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی ازجمله وظایف شوراهاست.
هرچند در مواردی اعضای شوراهای شهر در کشور، به مسئله تکدی‌گری پرداخته‌اند، اما به نظر می‌رسد چنان‌که باید این آسیب و مسئله اجتماعی مورد اعتنا و مواجهه علمی و کارآمد و همه‌جانبه قرار نگرفته است.
به‌عنوان نمونه، یکی از اعضای شورای شهر همدان از افزایش تکدی‌گری در این شهر انتقاد کرده، اما تنها از برخی اقدامات کمیته امداد خبر داده است.
یا در موردی دیگر، یکی از اعضای شورای شهر اصفهان به این موضوع پرداخته اما راه‌حل مشخصی ارائه نداده است.
یا یکی از اعضای شورای شهر تهران اذعان کرده که موضوع تکدی‌گری در پایتخت به اندازه‌ای پیچیده و سازمان یافته شده که دیگر برخوردهای سطحی و مقطعی پاسخگو نیست.
نایب رییس شورای شهر تهران هم تصریح کرده که «جمع آوری گداها یک موضوع بین بخشی است و تنها با اراده یک سازمان حل نمی‌شود.»
در بندرعباس نیز تکدی‌گری همچنان جریان دارد و با وجود تعدد نهادهای درگیر با موضوع ـ به شکل مستقیم و غیرمستقیم ـ یعنی از بهزیستی و کمیته امداد گرفته تا نیروی انتظامی و شهرداری، هنوز شورای شهر نتوانسته موضوع را تدبیر و حل و فصل کند.
کش یافتن بحران اقتصادی و پیامدهای سوء آن، عوارض خود را آشکار می‌کند؛ تداوم تکدی‌گری و گسترش آن تنها یکی از آسیب‌های مترتب بر این وضع است. و این، مستقل از ناکارآمدی سازمان‌ها و نهادهای متولی و مسئول (ازجمله شوراها) است.
