روزنامه شرق: در آستانه بیست‌و‌دوم بهمن، سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، صلاحیت سیدحسن خمینی، نوه بنیان‌گذار انقلاب، برای شرکت در یکی از حساس‌ترین انتخابات خبرگان احراز نشد. شورای نگهبان ٢١ بهمن‌ماه نتایج نهایی و قطعی بررسی صلاحیت‌های نامزدهای خبرگان را اعلام کرد که نام سیدحسن در آن میان نبود.
این شورا، ششم بهمن‌ماه اولین نتایج بررسی صلاحیت‌های نامزدهای انتخابات خبرگان را اعلام کرده بود و نامزدها تا دهم بهمن‌ماه فرصت داشتند تا به رد یا احرازنشدن صلاحیت خود اعتراض کنند. در آن نتایج، صلاحیت سیدحسن خمینی احراز نشده بود. او چند روز بعد از آن اعلام کرد نسبت به بررسی صلاحیت خود اعتراض خواهد کرد؛ بااینحال او پیش‌بینی کرده بود که تغییری در روند بررسی صلاحیت او ایجاد نخواهد شد. پیش‌بینی‌ای که درست از آب درآمد.
سیدحسن خمینی دراینباره گفته بود: «تلقی این‌جانب آن نیست که شکایت مسیری جدید را بگشاید و بنابراین بر آن باورم اگر آقایان نتوانستند از شهادت مراجع و علما و درس‌ها و نوشته‌ها به احراز برسند، بعید است بتوانند در آینده نیز به چنین مهمی دست یابند؛ اما تنها با توجه به درخواست عمومی مردم و برخی بزرگان حوزه و سیاست به این امر اقدام می‌کنم».
اعتراض سیدحسن هم تغییری را در بررسی صلاحیت او ایجاد نکرد. کانال تلگرامی منتسب به او هم درباره دلیل احرازنشدن صلاحیت این‌گونه نوشت: «یکی از نزدیکان بیت امام (س) هم رسما احرازنشدن صلاحیت سیدحسن خمینی از سوی شورای محترم نگهبان برای شرکت در پنجمین انتخابات خبرگان رهبری را اعلام و دلایل احرازنشدن صلاحیت اعلامی از سوی آن نهاد را استناد به بند ب ماده ٣ قانون اعلام کرد؛ «اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی‌فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد» احراز نشد».
تأیید صلاحیت یک جوان متولد ٧٠
به‌این‌ترتیب صلاحیت سیدحسن خمینی با بیش از ٢٠ سال سابقه تدریس در حوزه علمیه قم و نیز شش سال تدریس در خارج فقه و اصول تأیید نشد. آن هم در شرایطی که بسیاری از استادان حوزه و مراجع تقلید، از جمله آیات عظام جوادی‌آملی و وحیدخراسانی گواهی به اجتهاد او داده بودند؛ مطابق رسم مألوف حوزه علمیه از ابتدا تاکنون در حوزه‌ها رسم بر این بوده است که آیات، مجوز اجتهاد خود را با نامه و امضا از دیگر مراجع بزرگ دریافت می‌کردند و این مجوزی برای تدریس آنها در مقاطع خارج فقه و اصول به حساب می‌آمد.
اما در کنار احرازنشدن اجتهاد سیدحسن، صلاحیت پنج نامزد دیگر که در مرحله قبل تأیید شده بودند، هم رد شده است. در مرحله قبل از مجموع ٨٠١ نفر ثبت‌نام‌کننده در انتخابات خبرگان، صلاحیت ١٦٦ نفر برای رقابت بر ٨٨ کرسی تأیید شده بود که این عدد از سوی سیامک ره‌پیک از اعضای شورای نگهبان در نهایت، ١٦١ نفر در سراسر کشور اعلام شده است که سهم تهران ٣٣ نامزد است. قبلا صلاحیت ٣٦ نامزد از حوزه تهران تأیید شده بود.
بر‌این‌اساس و بنا به گزارش ایلنا، صلاحیت آقایان هادوی‌تهرانی از تهران، اکبر خادم‌الذاکرین از اصفهان، سیدمحمد واعظ‌موسوی از آذربایجان‌شرقی، حمد مهاجرمازندرانی از گلستان، محمد‌حسن حائری‌شیرازی از استان فارس، سیدابوالحسن حسن‌زاده از خوزستان، جواد طاهری‌خرم‌آبادی از لرستان، علی محمدی‌خراسانی از خراسان رضوی، سیدعباس حسینی‌قائم‌مقامی از تهران، حسن مفرح‌زاده ابوزیدآبادی از اصفهان و سیدمحمد غروی از تهران تأیید نشده است. تا به اینجا سه نفر از نامزدهای خبرگان هم انصراف داده‌‌اند که از جمله آنها می‌توان به سیدمحمدتقی مدرسی از استان البرز، محی‌الدین حائری‌شیرازی از حوزه تهران و نیز الله‌وردی مقدسی‌فرد از حوزه مازندران اشاره کرد که این آخری اعلام کرده به نفع آیت‌الله صادق آملی‌لاریجانی، رئیس فعلی قوه قضائیه، استعفا داده است.
جالب آنکه در کنار رد یا احرازنشدن صلاحیت نوه امام و نیز برخی چهره‌های دیگر از سوی شورای نگهبان، صلاحیت یک نامزد متولد سال ٧٠ تأیید شده است. به گزارش «انتخاب»، حجت‌الاسلام میثم دوست‌محمدی متولد سال ١٣٧٠، جوان‌ترین نامزد تأییدصلاحیت‌شده برای انتخابات مجلس خبرگان رهبری است که از حوزه انتخابیه قم در انتخابات ثبت‌نام کرده است. به نوشته رسانه‌های کرمانی، میثم دوست‌محمدی در سال ١٣٨٥ تحصیلات کلاسیک خود را در شهر پدری خود که کرمان است به اتمام رساند. او سپس عازم شهر مقدس قم شده و در حوزه علمیه این شهر مشغول به تحصیل علوم دینی شد؛ یعنی سوابق تحصیلات حوزوی این جوان ١٠ سال است.
سخنان قابل‌تأمل ابراهیمیان
نکته تأمل‌برانگیز در بررسی صلاحیت‌های این دوره سخنان اخیر نجات‌الله ابراهمیمیان، سخنگوی شورای نگهبان و از اعضای حقوق‌دان این شوراست. او در گفت‌وگویی که با خبرگزاری ایرنا انجام داده گفته است که چون فرایند نظارت استصوابی ١٢ عضو این شورا فراهم نشده است، هیچ اطلاعی از فرایند تأیید صلاحیت‌های خبرگان ندارد.
نجات‌الله ابراهیمیان در پاسخ به این سؤال که آخرین اخبار درباره صلاحیت‌های داوطلبان خبرگان رهبری چیست؟ گفته است: بنا بر یک تلقی علمی که به نظر این‌جانب موافق با اصل ٩٩ قانون اساسی، تفسیر آن و قانون و آیین‌نامه اجرائی انتخابات مجلس خبرگان است، همان‌گونه که در انتخابات مجلس شورای اسلامی و تصمیمات هیأت اجرائی، نظارت استصوابی دارند، در انتخابات خبرگان نیز باید بر تصمیمات شش فقیه که جایگاهشان هیأت اجرائی انتخابات مجلس خبرگان است، نظارت استصوابی داشته باشد. عضو حقوق‌دان شورای نگهبان با بیان اینکه در قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری هم این موضوع تصریح شده است، گفت: در عمل زمینه این نظارت توسط دبیر محترم شورای نگهبان هنوز فراهم نشده است.
ساده‌سازی سخنان ابراهیمیان
اولا در اصل ٩٩ قانون اساسی آمده است «شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه‌پرسی را بر عهده دارد». همچنین در تفسیر شورای نگهبان از این اصل چنین آمده است: «نظارت مذكور در اصل ٩٩ قانون اساسي استصوابي است و شامل تمام مراحل اجرائي انتخابات ازجمله تأييد و ردصلاحيت كانديداها ميشود».
منظور ابراهیمیان از این سخنان این است که وقتی همه اعضای شورای نگهبان یعنی ١٢ عضو (مشتمل بر شش فقیه و شش حقوق‌دان) در راستای اجرای نظارت استصوابی، درباره قضاوت‌های هیأت‌های اجرائی و نظارت اعمال نظر می‌کنند، باید این ١٢ عضو هم درباره صلاحیت نامزدهای خبرگان اعمال نظر کنند تا معنای نظارت استصوابی محقق شود. در انتخابات خبرگان فقط آن شش فقیه هستند که حق اعمال نظر درباره صلاحیت نامزدهای خبرگان را دارند. تابه‌حال هم به همین شیوه صلاحیت نامزدهای خبرگان برای این پنج دوره بررسی شده است. ابراهیمیان اما نکته تازه‌ای را مطرح می‌کند و می‌گوید این شش فقیه در بررسی صلاحیت نامزدهای خبرگان مثل هیأت‌های اجرائی و نظارت عمل می‌کنند و همان‌طور که ١٢ عضو شورا درنهایت درباره نظر هیأت‌های مذکور، اعمال نظر می‌کنند، در انتخابات خبرگان هم همه ١٢ عضو باید درباره دلیل رد یا تأییدصلاحیت نامزدهای خبرگان نظر بدهند و نه فقط شش فقیه عضو؛ اما درباره بررسی صلاحیت نامزدهای حوزه تهران و به‌طور ویژه درباره بررسی صلاحیت سیدحسن خمینی، وضع به‌مراتب پیچیده‌تر است. آیت‌الله امجد که چندی پیش از سوی شورای نگهبان صلاحیتش رد شده بود، در نامه‌ای به این شورا درباره قانون انتخابات مجلس خبرگان نکته مهمی را مطرح می‌کند. بر آن اساس، طبق تبصره ٤ از ماده ١٠ آیین‌نامه اجرائی قانون انتخابات خبرگان، چنانچه فقیه یا فقیهانی از شورای نگهبان کاندید حوزه انتخابیه‌ای باشند، از انجام امور نظارتی و تصمیم‌گیری در آن حوزه منع خواهند شد. به‌این‌ترتیب علی‌القاعده سه عضو این شورا یعنی آیت‌الله احمد جنتی، آیت‌الله محمد مؤمن و آیت‌الله محمد یزدی که هر سه از حوزه انتخابیه تهران برای انتخابات خبرگان رهبری نامزد شده‌اند، نباید درباره صلاحیت نامزدهای این حوزه نظر بدهند؛ وضعیتی که درباره تهران مشخص نیست؛ یعنی معلوم نیست که این سه نفر درباره صلاحیت نامزدهای خبرگان از حوزه تهران نظر داده‌‌اند یا نه. ابراهیمیان می‌گوید به شش عضو این شورا درباره نحوه بررسی صلاحیت نامزدهای خبرگان گزارشی داده نشده است.
منتظر فراهم‌شدن زمینه نظارت استصوابی هستم
اما ابراهیمیان در ادامه گفت‌وگوی خود با ایرنا متذکر شده است: «منتظرم تا زمینه این نظارت فراهم شود تا پس از اطلاع از فرایند و چگونگی احراز صلاحیت‌ها، اظهارنظر کنم». او ادامه داد: علت اینکه تاکنون درباره انتخابات مجلس خبرگان اظهارنظر نکردم این است که هنوز این نظارت استصوابی توسط دبیر محترم شورا فراهم نشده است و اگر ان‌شاءالله در آینده ایشان زمینه طرح موضوع و بررسی شیوه احراز صلاحیت‌ها را در جمع ١٢نفره مشخص کردند، من هم اطلاعات را به میزانی که بدانم در اختیار رسانه‌ها قرار خواهم داد.او اضافه کرد: گرچه این نظارت باید دارای آیین ویژه‌ای باشد که فرصت دفاع برای داوطلبان در آن به نحو کافی طراحی شده باشد و اجرای آن اقناع عمومی را نیز به دنبال داشته باشد.عضو حقوق‌دان شورای نگهبان در پاسخ به این سؤال که از شش فقیه فقط سه نفر می‌توانند نسبت به بررسی پرونده‌های داوطلبان خبرگان رهبری در استان تهران اقدام کنند، آیا این مسئله اختلالی در رأی اکثریت ایجاد نخواهد کرد؟ گفت: به عنوان عضو این شورا هیچ اطلاعی از کم‌وکیف مسئله بررسی صلاحیت‌های خبرگان رهبری ندارم.
نامزدهای معروف تهران
تا به اینجا از چهره‌های معروفی که در تهران صلاحیت آنها تأیید شده است، می‌توان از حسن روحانی که هم‌اکنون رئیس‌جمهور است در کنار اکبر هاشمی‌رفسنجانی نام برد. هاشمی بعد از آن سخنان درباره شورای نگهبان دیگر سخنی دراینباره نگفت. صلاحیت او باوجود آنکه در انتخابات ریاست‌جمهوری رد شده بود، اما برای این دوره از مجلس خبرگان تأیید شده است، تأییدی که جامعتین یعنی جامعه روحانیت و جامعه مدرسین را بر سر دوراهی قرار داده بود که اسم او را در فهرست خود قرار بدهند یا نه. این دو تشکل اصولگرا، از جمله تشکل‌های روحانی هستند که درباره خبرگان اعلام نظر می‌کنند. تا به اینجا جامعه مدرسین که رئیس آن آیت‌الله محمد یزدی رئیس فعلی خبرگان و از اعضای مجلس خبرگان به شمار می‌رود، از قراردادن نام هاشمی در فهرست خود خودداری کرده است. شاید دلیل آن اختلاف یزدی با هاشمی‌رفسنجانی باشد. بااینحال، سایت انتخاب گزارش داده که دیگر تشکل همسو، یعنی جامعه روحانیت که هاشمی و روحانی هر دو عضو آن هستند، اعلام کرده نام هاشمی را در فهرست خود قرار خواهد داد. نام هاشمی در کنار روحانی البته در فهرست‌های منتسب به اصلاح‌طلبان و نیز حامیان دولت هم دیده شده است.
