درصحن: اگر به شناسنامه رهبران سیاسی ایران نگاه کنید در مقابل محل تولد بسیاری از آنها با نام «نجف اشرف» مواجه می‌شوید. تولد، تحصیل و محل پرورش بسیاری از رجل سیاسی ایران، شهر نجف در کشور عراق است. جایی‌که سال‌ها میزبان بزرگترین علمای جهان تشیع بوده است. بنابراین بسیاری از آیت‌الله زاده‌هایی که قدرت را در ایران در دست گرفته‌اند، متولد و پرورش یافته نجف‌اند و این جای تعجب ندارد. اما زمانی‌که حکم ریاست قوه قضاییه به نام آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی صادر شد این پرسش فضای سیاسی ایران را پر کرد که چگونه یک عراقی می‌تواند ریاست یکی از قوای سه‌گانه کشور را در اختیار گیرد؟ سید محمود هاشمی، که آن روزها حکومت بر شاهرودی بودن او بسیار تاکید داشت، همچون بسیاری از رجل سیاسی ایران چون علی لاریجانی، متولد و پرورش یافته نجف بود، ولی چرا اینقدر حساسیت‌ها روی او زیاد بود؟
پاسخ این پرسش خیلی ساده بود. او بنیانگذار و رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق بود. مجلسی که در سال 1361 توسط علمای عراقی و برای مقابله با صدام تشکیل شده بود. هاشمی شاهرودی که خود در ردیف علمایی بود که مدت‌ها حضور در زندان‌های عراق را تجربه کرده بود، مبارزه با حکومت بعث عراق را از طریق تشکیل مجلس اعلای عراق دنبال می کرد. او همچون خمینی که از داخل عراق علیه حکومت پهلوی مبارزه می کرد، از داخل ایران علیه حکومت بعثی عراق تلاش می کرد تا انقلاب اسلامی عراق را رهبری کند ولی قبل از به پیروزی رسیدن انقلاب اش در عراق، در داخل ایران مورد توجه آیت الله خامنه ای قرار گرفت و به ریاست قوه قضاییه ایران منصوب شد و بقیه راهش را به آیت الله حکیم سپرد.
هاشمی شاهرودی که رابطه‌ای بسیار نزدیک با آیت‌الله محمد باقر صدر از علمای بزرگ نجف داشت، به عنوان نماینده او راهی ایران شد تا بتواند نقش رابط میان آیت‌الله خمینی و آیت‌الله صدر را ایفا کند. دیداری که مقدمه‌ای شد بر تشکیل مجلس اعلای عراق که می‌توانست نقشی معادل نقش کمپ اشرف داشته باشد در آن زمان، صدام با نیروهای سازمان مجاهدین خلق که از ایران گریخته بودند، کمپ اشرف را علیه جمهوری اسلامی ایران ساخته بود و ایران با ساماندهی معاندین عراقی، مجلس اعلای انقلاب عراق را تشکیل داد.
رهبری مجلس اعلای عراق و مراوده گسترده با عراقی‌های مخالف حزب بعث عراق و صحبت به زبان عربی باعث شده بود تا هاشمی به عنوان روحانی‌ای عراقی شناخته شود و همین امر تعجب ناظران سیاسی را در پی انتصاب او به ریاست قوه قضاییه دو چندان می‌کرد. اما هاشمی که با استقبال نه چندان گرم سیاسیون و رجال مذهبی ایران بر کرسی ریاست قوه قضاییه تکیه زده بود با انتقاد تند نسبت به عملکرد محمد یزدی رئیس قبلی قوه قضاییه و تشکیل ستاد حقوق شهروندی و تاکید بر ضرورت رعایت قانون خیلی زود نگاه‌ها را به خود اصلاح و رابطه ای خوب با دولت خاتمی برقرار کرد.
چند صباحی از ریاست او بر قوه قضاییه و مانوراش بر حقوق شهروندی نگذشته بود که صدور دو حکم اعدام، سبب شد تا برق از چشمان سیاسیون بپرد. حجت السلام حسن یوسفی اشکوری و دکتر هاشم آغاجری دو چهره شناخته شده و تحول خواه، در پی نقد دستگاه مذهبی-سیاسی حاکم بر ایران، در عین ناباوری با حکم اعدام روبرو شدند. حکمی که اگر با مداخله رهبر ایران، توأم نمی شد حتی با وجود اعتراض های گسترده و علنی مهدی کروبی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و دانشجویان سراسر کشور، به مرحله اجرا نیز می رسید.
توقف اجرای حدود اسلامی همچون اعدام، قطع اعضای بدن، شلاق و … در ملاء عام از جمله اصلاحاتی است که در دوران حکومت هاشمی شاهرودی در قوه قضاییه انجام و با استقبال فعالان حقوق بشر قرار گرفت.
در تاریخ انقلاب اسلامی هیچ فعالیتی از آیت‌الله هاشمی شاهرودی ثبت نشده، چرا که او در آن ایام اساسا ایران نبوده است که بخواهد فعالیتی داشته باشد. او تا سال 61 که بعنوان نماینده آیت الله صدر به ایران آمد در حوزه علمیه نجف مشغول تحصیل بود و فعالیت های او محدود به مبارزه با حزب بعث عراق بود.
تشکیل مجلس اعلای عراق، در جریان جنگ ایران و عراق، تمام تلاش مستقیم و غیر مستقیم او در هشت سال جنگ ایران و عراق بود. او در دفترش در شهر قم به ساماندهی معاندین عراقی مشغول بود، معاندینی که با فروپاشی حکومت صدام راهی عراق شدند و بزرگترین حزب شیعی عراق را تشکیل دادند.
هاشمی شاهرودی پس از ورود به قم در خانه‌ای ویلایی در گرانترین نقطه شهر قم (شهرک سالاریه جنب مسجد میثم) سکنی گزید. پوشش عربی همسر و دختران اش با چادر عربی و روپوش، و مراوده با عرب زبانان مقیم قم، شکی بر اهالی محله نگذاشته بود که او یک روحانی عرب است.
او متولد سال 1327 در شهر نجف است. پدرش آیت‌الله سید علی حسینی شاهرودی از شاگردان آیت‌الله خویی بود. او پیش از ریاست قوه قضاییه، با حکم آیت الله خمینی به عنوان عضو فقهای شورای نگهبان منصوب شده بود. با پایان یافتن ریاست ده ساله‌اش بر قوه قضاییه به حکم رهبر ایران بعنوان رئیس هیات عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب شد. او علاوه بر این سمت، مسوولیت‌های زیر را نیز بر عهده دارد:
- عضو مجمع جهانی اهل بيت
- عضو مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى
- رییس و مؤسس مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت
- عضو و نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری
- رئیس دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری
- عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
- عضو فقهای شورای نگهبان
- عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
آیت‌الله هاشمی شاهرودی اخیرا در مقام مرجعیت، پاسخگوی سوالات شرعی و فقهی مقلدین‌اش است.
