دیدار فرماندهان سپاه با روحانی جواب داد:
بودجه نظامی کشور در جیب سپاه

درصحن: دو ماه پس از «تکرار» رای مردم و پیروزی دوباره حسن روحانی، خبری از دیدارهای رئیس جمهور بر صدر اخبار روز نشست. میهمانان رئیس جمهوری کسانی نبودند جز فرماندهان عالی رتبه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. این دیدار در روز دوم مرداد ماه، درست دو ماه و سه روز پس از تجدید رای مردم به حسن روحانی، انجام شد. حسن روحانی در این جلسه به فرماندهان سپاه قول داد که در راستای تقویت توان رزمی سپاه و ارتش بکوشد و از جعفری فرمانده سپاه قول گرفت که همکاری همه جانبه‌ای با دولت داشته باشد و حالا در فصل بودجه، با نگاهی به لایحه تقدیمی دولت به مجلس و در لابلای سطرهای بودجه سال ۹۷ رد آن جلسه را می‌توان دید. ردیفی که نشان می‌دهد بودجه سپاه پاسداران در سال ۹۷ در قیاس با سال ۹۶ حدودا دو برابر شده است.

حسن روحانی رئیس جمهور، روز یکشنبه  ۱۹ آذر با حضور در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ را به علی لاریجانی رئیس مجلس تقدیم کرد. این لایحه به کمیسیون‌های تخصصی و کمیسیون تلفیق بودجه ارجاع شد تا پس از بررسی برای تصویب نهایی به صحن علنی ارجاع شود. احتمالا تا ۴۰ روز آینده این لایحه به صحن مجلس می‌آید. حسن روحانی ابراز امیدواری کرد که قانون لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ تا روز ۱۲ بهمن در مجلس به تصویب رسیده و تقدیم دولت شود.

لایحه بودجه سال ۹۷ تغییراتی به نسبت بودجه سال ۹۶ داشته است. کاهش بودجه یارانه‌های نقدی، کاهش بودجه عمرانی و افزایش قیمت‌ حامل‌های انرژی و افزایش عوارض و مالیات‌ها، عمده ترین تغییرات لایحه بودجه سال ۹۷ است. این گزارش به تغییرات این لایحه در حوزه نظامی و دفاعی کشور می پردازد.

افزایش قابل توجه بودجه سپاه

حسن روحانی با سابقه‌ای نظامی و امنیتی، وقتی در سال ۱۳۹۲ سکان ریاست جمهوری را در دست گرفت، اگرچه بر دیپلماسی و تقویت روابط بین المللی تاکید کرد، ولی افزایش پلکانی بودجه نهادهای نظامی را در دستور کار قرار داد. به طوری‌که در پایان دوره چهارساله‌اش بودجه نهادهای نظامی حدود ۸۶ درصد افزایش یافته بود.

حسن روحانی اما در سال اول دوره ریاست جمهوری‌اش، به رشد پلکانی بودجه نیروهای مسلح، جهش تندتری داده، او هرچند اندکی از بودجه بسیج کاهش داده اما در عرض یک سال بودجه سپاه را به طور چشمگیری افزایش داده است. مجتبی ذوالنوری نماینده قم و فرمانده سابق تیپ امام جعفر صادق وابسته به حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران و رئیس کمیته هسته ای کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم، اما اعتقادی به افزایش بودجه نهادهای نظامی ندارد و مدعی است بودجه نهادهای نظامی در سال ۹۷ افزایش نداشته و مجلس باید این بودجه را افزایش دهد. او می‌گوید: «معتقدم در بخش‌هایی بودجه دفاعی سال ۹۷ افزایش و در بخش‌هایی شاهد محدودیت آن هستیم و در بخش‌هایی هم حذف داشته‌ایم. اما در مجموع این بودجه مشابه بودجه سال ۹۶ است. با توجه به تهدیدات و تحولات منطقه، قطعا نمایندگان مجلس در زمان بررسی بودجه در کمیسیون تلفیق تغییراتی را به نفع بودجه نیرو‌های مسلح خواهند داشت.»

آیا ادعای نماینده نظامی قم درست است؟ جدول زیر میزان کاهش و افزایش بودجه نهادهای نظامی در سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ را نشان می دهد:

*ارقام به تومان قید شده است.

براساس آمار پیشنهادی دولت (این ارقام هنوز به تصویب مجلس نرسیده و احتمالا تغییراتی خواهد داشت.) بودجه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با رشد قابل توجهی افزایش پیدا کرده و بودجه ارتش نیز رشد ناچیزی داشته است. در مقابل بودجه بسیج، وزارت دفاع و ستاد کل نیروهای مسلح کاهش یافته است. در مجموع بودجه نهادهای نظامی در سال ۲۰۱۷ به نسبت سال قبل معادل ۱۴ هزار میلیارد تومان افزایش یافته، که از این رقم بیش از ۱۱ هزار میلیارد آن به سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی تعلق گرفته است. دلیل افزایش چشمگیر بودجه سپاه پاسداران معلوم نیست ولی احتمالا در جریان تصویب لایحه بودجه در صحن علنی مجلس و با شنیدن صحبت‌های نمایندگان موافق و مخالف، تاحدودی دلیل این افزایش روشن شود.

جزئیات بودجه سپاه و جای خالی سپاه قدس

حسن روحانی در هنگام تقدیم لایحه بودجه سال ۹۷ از حذف ردیف‌هایی در لایحه بودجه خبرداد که معلوم نبود کجا هزینه می‌شوند. او خطاب به نمایندگان می‌گوید: «مشکل دیگر بودجه‌ها که من از شما کمک می‌خواهم، این است که ردیف اندر ردیف، ردیف‌های زیادی درست شده و معلوم نیست این پول‌ها کجا مصرف می‌شود. ردیف‌ها در بودجه امسال کاهش یافته و من از شما کمک می‌خواهم. حتما به شما مراجعه کرده و فشار می‌آورند. باید بر این ردیف‌ها نظارت کنیم که کجا می‌رود و چگونه هزینه‌ می‌شود.» او دست روی عدم شفافیت در لایحه بودجه گذاشت، اما با نگاهی به زیر مجموعه ردیف بودجه سپاه مشخص می‌شود که کماکان بندهایی ذکر شده که روشن نیست کجا و چگونه هزینه می‌شوند. روشن نیست منظور از طرح ولایت، طرح نسیم رحمت، طرح شهید بروسنی و طهرانی مقدم و … چیست، حتی روشن نیست بودجه این طرح‌ها در داخل کشور هزینه می‌شود یا خارج؟

اما پرسش اصلی این است که وقتی به جزئیات نام طرح‌های متعدد سپاه در ردیف‌های مربوطه آمده چرا اشاره‌ای به بودجه «سپاه قدس» به فرماندهی «سردار قاسم سلیمانی» نشده است؟ بودجه حضور مستشاری ایران در سوریه و عراق و یمن و … که بارها از سوی مقامات ایران مورد تایید قرار گرفته در کدام ردیف و زیرمجموعه کدامیک از طرح‌هایی است که در بودجه سپاه به آن اشاره شده است. شاید بند ۱۶ تا ۱۸ که در لایحه بودجه حذف شده بندهای مربوط به سپاه قدس بوده و شاید هم این تنها یک اشتباه تایپی است ولی آنچه روشن است اینکه نامی از سپاه قدس در بودجه سپاه نیست.

جدول زیر ردیف های تخصیص یافته به سپاه پاسداران در بودجه سال ۱۳۹۷ را نشان می دهد:

• مبالغ به میلیون ریال است.

بودجه عمرانی کشور در حساب سپاه

آنچه در لایحه بودجه سال ۹۷ در مقابل نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آمده، در حقیقت بودجه اختصاصی این نهاد نظامی است، ولی بودجه این نهاد به این ردیف ختم نمی‌شود، چراکه بخش اعظم بودجه عمرانی تمامی دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و عمومی همچون شهرداری‌ها نیز به حساب سپاه پاسداران واریز می‌شود، چراکه دو قرارگاه خاتم الانبیاء و قرارگاه ثارالله، بیشتر فعالیت‌های عمرانی کشور را در اختیار دارند و طبیعتا بودجه عمرانی کشور نیز به حساب این نهاد نظامی واریز می‌شود تا پروژه‌های عمرانی را اجرا کند. بودجه عمرانی کشور در سال ۹۷ معادل ۶۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

حجم واقعی پولی که از محل بودجه عمرانی، به سپاه تقدیم می شود، روشن نیست، ولی وقتی به قراردادهای سپاه با وزارت خانه‌ها و نهادهای عمومی همچون شهرداری‌ها نگاه می کنیم، روشن است که سپاه عمده ترین پیمانکار دولت و شهرداری‌ها در پروژه‌های عمرانی است و هیچ شرکتی در بخش خصوصی قادر به رقابت با این نهاد نظامی نیست. (البته بخشی از پروژه های عمرانی به شرکت های خارجی واگذار می شود.)

سپاه پاسداران تنها در یک قرارداد با شهرداری تهران به مدیریت محمد باقر قالیباف، پروژه ای ۲۰ هزار میلیارد ریالی را از آن خود کرد. قراردادی که با انتقادات گسترده در رسانه ها روبرو شد و به گفته محمد علی نجفی شهردار  اصلاح طلب تهران، این قرارداد به قوت خود باقی است و شهرداری به همکاری‌اش با قرارگاه خاتم و ثارالله ادامه می دهد.

سهم نیروهای نظامی از بودجه کل کشور

در مجموع می توان گفت دولت حسن روحانی در سال اول دوره دوم ریاست جمهوری اش با افزایش بودجه نهادهای نظامی، بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان از کل بودجه دولت را به نیروهای نظامی تخصیص داده است. کل بودجه عمومی کشور ۴۲۹ هزار میلیارد تومان است یعنی چیزی حدود ۱۰ درصد بودجه کل کشور به نیروهای نظامی تعلق گرفته است.

بودجه دولت در سال ۱۳۹۶ معادل ۳۷۱ هزار میلیارد تومان بود که این بودجه در سال ۹۷ حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. افزایش نرخ نفت از ۵۰ دلار به ۵۵ دلار و افزایش مالیات‌ها و عوارض و قیمت دلار، منبع اصلی افزایش بودجه عمومی کشور در سال ۹۷ است