شفافیت، مسوولیت پذیری و پاسخگویی حاکمان، چه در گستره ملی و چه در سطح محلی، سه رکن تشکیل دهنده دولت دموکراتیک است. گذار جوامع غیردموکراتیک به دموکراسی، در گرو ارتقای رابطه متقابل مردم و دولت با هدف توسعه و نهادینه سازی ارکان دموکراسی است.
اگر شهروندان را پایه و اصل دموکراسی در نظر بگیریم، تقویت مردم و سازمان دهی عمومی جامعه و سامان بخشی به خواست ها و مطالبات آنان، پایه و مبنای دموکراتیزاسیون خواهد بود. از این رو وقتی صحبت از دولت محلی می شود، اولین گام این است که با افزایش مشارکت مردم و جامعه مدنی، بستر شکل دادن به دولت محلی، محقق شود.
پروژه «درصحن-شوراها» با اعتقاد به ضرورت افزایش مشارکت مردم در پروسه تشکیل دولت محلی، از اکتبر ۲۰۱۶ تلاش کرد تا با همکاری داوطلبانه شهروندان علاقمند به توسعه مدنی-سیاسی، توجه مردم را به انتخابات شورای پنجم شهرها و روستاها جلب کند تا:
۱- مسایل و مشکلات محلی را برجسته و همگان را به مشارکت برای حل و یا کشف راه حل ها فراخواند.
۲- مشارکت شهروندان و نهادهای مدنی را در انتخابات افزایش دهد.
۳- مطالبات و خواست های مردم را سامان دهد.
۴- جامعه مدنی را تقویت و رابطه آن با شورا را استمرار بخشد.
۵- بستر عمومی برای انتخاب جوانان و زنان را مهیا سازد.
براین اساس، شهروندان علاقمند به مشارکت در این پروژه مدنی، تحت عنوان «شهروند-خبرنگار» طی مدت ۹ ماه، ۱۴۰ گزارش از ۲۶ استان و ۶۰ شهر ایران تهیه کردند که در وب سایت درصحن منتشر شد.
تلاش ما بر این بود تا با تمرکز بر شهرهای کوچک و مراکز استانهای حاشیه ای، مشکلات و مصائب آنان که کمتر مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد را محور گزارش های شهروند-خبرنگاران قرار دهیم. ما در این راه در پرداختن به موضوعات کلانشهرها کمتر وقت و انرژی صرف کردیم چراکه براین باور بودیم که موضوعات کلان شهرها، توسط خبرنگاران حرفه ای رصد می شود، آنچه کمتر مورد توجه است مسایل خرد و متعدد شهرستانها و حاشیه نشین هاست تا نگاهها را به آنان و نقش دولت محلی در این مناطق جلب کنیم.
انتخاب موضوع و استخراج مسایل و مشکلات محلی، نه توسط شورای دبیران درصحن، بلکه توسط شهروند-خبرنگاران انتخاب و مورد پردازش واقع می شد. لذا آنچه بعنوان گزارش های شهروند-خبرنگاران درصحن، در این مجلد پیش روی شماست، مجموعه ای از موضوعاتی است که مردم آنها را بعنوان مسایل و مشکلات خرد و کلان منطقه زندگی شان، گزارش کرده اند.
محور عمده گزارش های شهروند-خبرنگاران بر این سوژه ها استوار است:
۱- ضعف و ناکارآمدی مدیریت شهری شامل: پروژه های ناتمام عمرانی، کمبودها و نقصان زیرساخت های شهری، نزاع های موجود در مدیریت شهری اعم از نزاع های اعضای شورا یا چالش های موجود میان شورا و شهرداری و دیگر نهادهای دولتی و مدیریت بحران.
۲- بحران های زیست محیطی شامل: ضعف مدیریت زباله ها و پسماندها، قطع درختان و تخریب جنگل ها، فقدان سیستم فاضلاب شهری و بیمارستانی، و آلودگی هوا.
۳- بحران آسیب های اجتماعی شامل: حاشیه نشینی، فقر، روسپی گری و اعتیاد.
۴- فساد شامل: رشوه و تبانی در شهرداری، استخدام های غیرقانونی، زد و بند اعضای شورا و شهرداری، تراکم فروشی و تغییر غیرقانونی کاربری املاک، واسطه گری و دلالی املاک توسط اعضای شوراها.
۵- نقض حقوق شهروندی شامل حقوق معلولان، حقوق زنان و کودکان و حقوق کارگران.
۶- انتخابات شامل: تجزیه و تحلیل انتخابات شورای پنجم، رقابت های انتخاباتی، کاندیداها و جریان های پیروز.
همانطور که انتظار می رفت، ترکیب شوراها در بسیار از شهرها دگرگون شد و شورای پنجم با اعضای جدیدتر و مشارکت بیشتر زنان، شکل یافت. قطعا مشکلات و مسایل شهرهای ایران اعم از خرد و کلان، بسیار فراتر از آن است که در مجموعه گزارش های شهروند-خبرنگاران درصحن مورد توجه قرار گرفته اند. شورای پنجم با درنظر گرفتن این گزارش ها و دیگر مسایل شهرها، می تواند کارآمدتر از شورای اول تا چهارم باشد، مشروط به اینکه افزایش مشارکت شهروندان در انتخابات را به افزایش همکاری آنان با شورا مبدل، و در رابطه ای نزدیک با نهادهای مدنی، نسبت به حل مصائب زندگی مردم اقدام کند.
افزایش شفافیت و پاسخگویی بعنوان مقدمه فسادزدایی از شورا و شهرداری، گام دیگری است که می تواند در ارتقای شورای پنجم موثر باشد.
