در صحن ـ شوراها ـ میری: استان ایلام با حدود 580 هزار نفر جمعیت، تنها، کوچکترین استان کشور نیست. ایلام همچنین در کنار برخی استان‌های محروم کشور (مانند خراسان جنوبی، لرستان، سیستان و بلوچستان و کهگیلویه و بویراحمد)، کمترین سهم را از مجموع تولید ناخالص داخلی کشور و دیگر شاخص‌های توسعه و اقتصاد در اختیار دارد و از محرومیت محسوس در رنج است.
68درصد جمعیت استان ایلام یعنی چیزی حدود 395 هزار نفر در مناطق شهری زندگی می‌کنند که از این میزان، 235 هزار نفر آن در شهر ایلام، مرکز استان ساکن هستند. به بیان دیگر، حدود 60 درصد جمعیت شهری ایلام در مرکز استان تمرکز یافته‌اند. با وجود این، نه وضع ایلام به سامان است و نه شورای شهر و مدیریت شهری و شهرداری توانسته بر مشکلات و کاستی‌های آن، چنان که باید فائق آید. مسئولان ارشد شهر هم خود تاکید می‌کنند که ایلام ضعیف‌ترین مرکز استان در کشور است.
مشکل تغییر شهرداران و برنامه‌ها
محسن، دانش‌آموخته مهندسی عمران است و یکی از فعالان مدنی ایلام. او که اطلاعات خوبی از وضع مدیریت شهری دارد، معتقد است که یکی از دلایل این امر، تغییر مکرر و پرشمار شهرداران ایلام بوده است. او می‌گوید: «تا جایی که من اطلاع دارم، ایلام در 20 سال گذشته بیش از 11 بار تغییر شهردار را شاهد بوده است. درصورتی‌که یکی از ویژگی‌های مهم برای موفقیت شهردار یا هر مدیر، ثبات کاری او و پیگیری پیوسته پروژه‌هاست. هر شهرداری که روی کار می‌آید، طرح‌ها و پروژه‌های شهردار قبلی را کنار می‌گذارد.»
او همچنین تاکید می‌کند که «حضور افراد بدون دانش و فاقد تخصص لازم در امر مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، چه در سطح شورای شهر و چه در سطح شهرداری، یکی از مشکلات مهم ایلام است.»
محسن از اجرای ناقص «طرح تفصیلی شهر ایلام» و بازنگری مکرر آن در مقاطع مختلف نیز خبر می‌دهد و آن‌را موجبی برای بروز مشکلات متعدد برای شهروندان ایلام در حوزه‌های مختلف ترافیک شهری و ساخت‌وساز و توسعه و رفاه شهر می‌داند.
به عقیده او، تصمیم‌های پرشمار و تغییر برنامه‌های شهری در شورای شهر هم در عمل شهرداران را دچار مشکل و محدودیت و اختلال در اقدام می‌کند.
وی به اختلالی که در ساخت فرهنگ‌سرای ارغوان و نیز ساختمان مرکزی شهرداری رخ داد اشاره می‌کند و آن را شاهدی برای ادعای خود می‌داند و می‌افزاید: «اجرای تقاطع غیرهمسطح پیامبر اعظم، ازجمله معدود پروژه‌هایی بود که در چنین وضعی پیش رفت و انجام شد.»
ایلام؛ شهر ناهمگون
مائده معماری خوانده است و اکنون در موسسه‌ای خصوصی تدریس می‌کند؛ او با ابراز تأسف از سیمای شهر ایلام می‌گوید که «واقعا هیچ مدیریتی بر ساخت و سازها اعمال نمی‌شود. در ایلام با یک شهر ناهمگون روبرو هستیم؛ شهری که اصول معماری و زیباشناختی در شهرسازی در آن رعایت نشده و نمی‌شود.»
او توضیح می‌دهد: «کافی است در کوچه پس‌کوچه‌های شهر قدم بزنید؛ در داخل خیلی از کوچه‌ها می‌بینید که آپارتمانی مثلا 6 طبقه در کنار یک خانه معمولی ساخته شده یا ساختمانی 7 طبقه کنار آپارتمانی دوطبقه بالا رفته است. هیچ تناسبی بین ساختمان‌ها وجود ندارد و متاسفانه این وضع هم به‌خاطر عدم نظارت قانونمند و نیز دخالت امور غیرقانونی (مانند فامیل‌بازی و قوم و قبیله‌گرایی و حتی تطمیع ناظران و بازرسان و کارمندان و مهندسان) رخ داده است.»
این کارشناس معماری معتقد است که «سیمای ایلام نه به شهری قدیمی می‌ماند که بافت سنتی زیبا و جذاب برای گردشگر داشته باشد و نه به شهری مدرن. معجونی که یک بهم‌ریختگی و ناهمگونی را جلوی چشم می‌آورد.»
وی درعین حال تاکید می‌کند که «متاسفانه بضاعت مالی و توان اقتصادی اکثریت شهروندان هم به‌گونه‌ای نیست که منازل خود یا پیرامون خانه‌های خود یا مجتمع‌های آپارتمانی را زیباسازی و جذاب کنند.»
او همچنین از اینکه پتانسیل ایلام در حوزه گردشگری، توسط مدیران شهری جذب نمی‌شود و مورد توجه قرار نمی‌گیرد و برای بهبود کیفیت زندگی شهری اهالی ایلام مورد استفاده واقع نمی‌شود، انتقاد می‌کند.
تمرکز امکانات در محدوده مشخص
صالح، یکی دیگر از شهروندان ایلام که در حاشیه شهر زندگی می‌کند، با انتقاد از توزیع امکانات در ایلام می‌گوید: «متاسفانه امکانات و خدمات شهری (مانند ساختمان پزشکان) در چند محدوده و منطقه معروف و خاص شهر متمرکز شده است؛ یعنی خیابان‌های سعدی و طالقانی و فردوسی.»
او ادامه می‌دهد: «تمرکز امکانات رفاهی و پزشکی و حتی خدماتی و تجاری در این نقاط خودش به ترافیک و ازدحام بی‌مورد ـ حتی ناشی از افزایش تعداد دستفروش‌ها ـ دامن زده و شورای شهر و شهرداری را هم به این سوق داده که اگر قدمی برمی‌دارد بیشتر در همین نقاط اصلی شهر باشد که قابل رویت و تبلیغ است.»
صالح درعین‌حال می‌افزاید که «حاشیه‌نشینی در ایلام به شکل پرخطری رو به افزایش است و به شکل خطی در امتداد محور شرقی ـ غربی شهر، ایلام را از دو سو کش داده و بزرگ‌تر و فقیرتر کرده است. روستاییان و عشایری که از سر ناچاری به ایلام پیوسته‌اند، شهر را در ظاهر بزرگ‌تر کرده‌اند و بدون شک مشکلات و حواشی خاص خود را به ایلام تحمیل کرده‌اند.»
او همچنین می‌گوید: «کافی است از ارتفاعات اطراف شهر به ایلام نگاه کنید؛ هیچ نسبت معقولی بین تراکم مسکونی شهر موجود نیست. و البته اگر در شهر هم بچرخید کاملا مشخص است که تراکم چقدر متفاوت است.»
صالح مسئول این وضع را علاوه بر وضع کلی اقتصاد کشور، شورای شهر ایلام می‌داند. او به تعمیرگاه‌هایی که در ورودی‌های ایلام متمرکز شده‌اند اشاره می‌کند و می‌گوید: «گردشگران و مسافران از همان ابتدای ورود به شهر، در مبادی اصلی، با تصویری بد و نازیبا روبرو می‌شوند؛ چیزی که مسئول‌اش همین شورا و شهرداری شهر و سوء مدیریت است.»
دود نزاع شورا و شهردار در چشم مردم ایلام
سمیرا، از فعالان رسانه‌ای ایلام به اختلاف‌نظرها و چالش‌های شورای شهر و شهردار ایلام در چند سال اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه کمتر زمان و دوره‌ای است که بین شورا و شهرداری اختلاف‌نظر جدی وجود نداشته باشد. چند بار استیضاح شهردار یک شاهد مهم برای وضعی است که دود آن به چشم مردم ایلام می‌رود.»
او به «افشاگری»های صورت گرفته علیه شهرداری و برخی اعضای شورای شهر ـ در موضوع پرداخت «پاداش» و «حق جلسه» نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «این موارد یا ادعای تخلف چند صد میلیون تومانی در سازمان فضای سبز شهرداری، طبیعتا همکاری شورا و شهرداری در چنین بستر و وضعی به حداقل کاهش پیدا می‌کند؛ و قربانی اصلی آن هم اکثریت مردم مظلوم و کم‌بضاعت ایلام هستند.»
این فعال فرهنگی و رسانه‌ای اضافه می‌کند: «بیهوده نیست که متاسفانه نابسامانی در زباله‌های غیرشهری و نخاله‌های ساختمانی در گوشه و کنار شهر، یا مسئله فاضلاب ایلام و کیفیت جمع‌آوری زباله‌های خانگی و شهری، همچنان حل نشده باقی مانده است. و اینها، علاوه بر مشکلات تابلو شهر است که برای همه اهالی ایلام روزمره شده؛ ترافیک سنگین، پارک‌های کم و فضای سبز اندک، فضاهای بسیار اندک تفریح و ورزشی، و امکانات شهری اندک.»
سمیرا می‌افزاید: «کسی انتظار حل مشکل بیکاری و فقر را از شورای شهر ندارد؛ اما این انتظار که به وضع ترافیک یا دستفروش‌ها یا حاشیه‌نشین‌ها یا زباله و فاضلاب شهر، سر و سامانی بدهد، یا فکری برای پارک خودروها در خیابان‌های اصلی و مرکزی شهر بکند، انتظار زیادی نیست.»
او ابراز امیدواری می‌کند که شورای پنجم، ترکیبی غیرایدئولوژیک و غیرسیاسی داشته باشد و توان تخصصی و تجربی آن، چنان باشد که بتواند اندکی از درد و رنج اهالی بی‌پناه و محروم ایلام بکاهد.
وی همچنین امیدوار است که شمار زنان عضو شورا افزایش یابد؛ سمیرا توضیح می‌دهد: «تا حالا در دوره‌های اول و سوم و چهارم، شورای شهر ایلام شاه حضور یک زن بوده است؛ در این دوره هم خانم‌های توانمندی ثبت‌نام کرده‌اند؛ امیدوارم حداقل دو نفر از آنها راهی شورا شود. شاید افزایش حضور زنان متخصص، خروجی شورا را تعدیل و بهتر کند.»
آیا خواست سمیرا و دیگر کنشگران مدنی و شهروندان منتقد شورا و خواهان بهبود وضع و امکانات ایلام، در انتخابات 29 اردیبهشت، پاسخی مثبت می‌گیرد؟ آیا ترکیب شورای ایلام شاهد تغییری جدی خواهد بود؟ باید به انتظار انتخابات شوراهای پنجم و نتایج آن نشست.
