درصحن- شوراها- پژمان تهوری: ناکارآمدی شوراها، گسترش فساد در میان اعضای شورا و مدیران شهرداری، بر زمین ماندن مطالبات و انتظارات مردم از مدیریت شهری، و حرکت لاک پشتی موتور توسعه و عمران شهری، می‌تواند ناشی از علل متعددی باشد که بی‌شک یکی از مهمترین دلایل آن، فقدان «شفافیت» در نظام شورایی در ایران است.
شوراها به عنوان پارلمان‌های محلی، همچون مجلس شورای اسلامی، در قیاس با سایر نهادهای حکومتی نظیر شورای نگهبان، مجلس خبرگان، شورای عالی قضایی و هیات دولت، حداقل روی کاغذ، از شفافیت بیشتری برخوردار است، چراکه حداقل جلسات آنها و مشروح مذاکرات شان، با قید «علنی بودن» و «انتشار عمومی» همراه است، ولی این نازل‌ترین سطح شفافیت در نظام پارلمانی است.
اینکه قانون شوراها، برگزاری جلسات را علنی و هیات رئیسه شوراها را به انتشار مشروح مذاکرات مکلف کرده، از مزایای شوراهاست، ولی کافی نیست. چراکه در برگیرنده تمام ابعاد نمایندگی شورا و پوشش دهنده اصول و معیارهای شفافیت پارلمانی نیست. ضمن اینکه هیات رئیسه و شهردار با ادله‌های مختلف می‌توانند کرکره شورا را پایین کشیده و جلسات را پشت درهای بسته برگزار کنند. شبکه اطلاع رسانی راه دانا، در گزارشی از وضعیت شفافیت در شوراها به غیرعلنی برگزار شدن جلسات شورا در جریان رسیدگی به قانون بودجه می‌پردازد و می‌نویسد: «مگر در شورا چه مطالب و مسائلی بیان می‌شود و بودجه برای چه کاری هزینه شود که افکار عمومی نباید از آن مطلع شوند؟»
فسادزدایی از شوراها و افزایش کارآمدی نهاد شورا، از یک سو مستلزم پرده‌برداری از رفتار و عملکرد اعضای شورا در هزینه‌های دریافتی، هدیه‌های دریافتی، آرایی که به گلدان‌ها می‌ریزند و شفافیتی است که در لابی‌گری دارند و از سوی دیگر منوط به سطح مشارکت دادن شهروندان، در اتخاذ تصمیم هاست.
علنی بودن آراء نمایندگان، جزء لاینفک شفافیت در نظام پارلمانی است، چراکه بستر «پرسشگری و پاسخگویی» است. وقتی مردم از آراء نمایندگان شان مطلع باشند، می‌توانند آنها را مورد پرسش قرار دهند و نمایندگان نیز مکلف به بیان استدلال‌های خود، برای رایی هستند که به گلدان انداخته‌اند. این سطح از شفافیت به مردم کمک می‌کند تا رای نمایندگان را با خواست و مطالبه خود تطابق دهند و در رای مجدد به این نماینده و جریان فکری هم‌سوی خود استوار بمانند یا جریان فکری دیگری را جایگزین کنند. مخفی بودن آراء اعضای شوراها، نقض اصول اولیه فعالیت شورایی است. مرتضی طلایی عضو شورای شهر تهران وقتی در برابر این پرسش خبرنگاران قرار می‌گیرد که در انتخابات هیات رئیسه شورا به چه کسی رای خواهد داد؟ می‌گوید: «رای من مخفی است.» یعنی قائل نبودن به شفافیت.
محسن پیرهادی دیگر عضو شورای شهر تهران از ضرورت علنی بودن آراء در شورا دفاع می کند و با ذکر نمونه‌ای از روند انتخاب قالیباف به عنوان شهردار تهران، می‌گوید: «متاسفانه در دوره پیش بین سه یا چهارنفر سر یک رای به آقای قالیباف، مشکل ایجاد شد! هر چهارنفر می‌گفتند ما به شما رای دادیم. خب این درست نیست این نوع عمل کردن روحیه نفاق و و دروغ را زیاد می‌کند. چه لزومی دارد ما وارد این عرصه شویم من شاید به کسی با تمام احترامی که برایش قائل هستم رای ندهم. خب به وی می‌گویم برای شما احترام قائل هستم ولی برای این جایگاه به شما نرسیدم و به شما رای نمی‌دهم و عذرخواهی هم می‌کنم. بعد هم باید پاسخگوی انتخابم به مردمی که به من رای داده اند باشم و این نشود که به سه چهار نفر بگویم من به شما رای می‌دهم!» نمونه‌ای که هم بیانگر فقدان شفافیت در شورای شهر تهران است و هم گویای چگونگی بروز فساد درپی قربانی کردن شفافیت.
ابتکاراتی برای افزایش شفافیت در شورا
در شهرهای مختلف کوشیده شده تا برای بالابردن شفافیت در شورا و افزایش مشارکت عمومی در پروسه تصمیم گیری شیوه‌ها و ابتکارات متفاوتی را تجربه کنند. برای مثال محمود شاکری شمسی فرماندار یزد در بیان ابتکار این شهر می‌گوید: « در گذشته با نصب دوربین مداربسته در صحن علنی شورای شهر، جلسات به صورت زنده در پارک باغ ملی پخش می‌شد.» یا حسام نوروزی در گزارشی از عنبران اردبیل می‌نویسد: «مردم عنبران از فضای عمومی شهری برای گردهمایی و بیان مشکلات، یافتن راهکار، و رفع آنها استفاده می‌کنند. علاوه بر مسجد جامع عنبران، بازار این شهر که فضایی سنتی و روستایی دارد، محل عمومی دیگری برای جمع شدن اهالی و سخن گفتن است.» در شهرهای توسعه یافته دنیا نیز برگزاری جلسات عمومی با شهروندان، برای بررسی طرح‌ها و برنامه‌های شورا، امری متداول است.
بنابراین اگر از شورای شهر خود راضی نیستید به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
۱- آیا در شورا به روی‌تان باز است؟
۲- آیا به سادگی به اعضای شورا دسترسی دارید؟
۳- آیا خبرنگاران شهرتان، می‌توانند در جلسات شورا شرکت کنند؟
۴- آیا مذاکرات اعضای شورا علنی است و مشروح آن در اختیارتان قرار می‌گیرد؟
۵- آیا از میزان دریافتی اعضای شورا آگاهید؟
۶- آیا در جریان کم و کیف عزل و نصب‌ها در شهرداری قرار دارید؟
۷- آیا از روابط احتمالی اعضای شورا با مدیران شهرداری و پیمانکاران مطلع هستید؟
۸- آیا از برنامه کاری اعضای شورا و دستور جلسات مطلع هستید؟
۹- آیا از طرح و برنامه شورا برای اداره شهر آگاهید؟
۱۰- آیا تصمیمات مهم با نظر مردم اتخاذ می‌شود؟
اگر پاسخ‌تان به این پرسش‌ها یا برخی از این ها منفی است، بکوشید اولا، در انتخابات شورای پنجم به کسانی رای دهید که به شفافیت ایمان داشته و به معیارهای شفافیت تن می‌دهند، ثانیا، به مشارکت مدنی در پروسه تصمیم گیری معتقد و به رای و نظر مردم و کارشناسان احترام می‌گذارند و بر اساس آن عمل می‌کنند. افزایش شفافیت راه مبارزه با فساد و گامی است برای کارآمد کردن شوراها، لذا «شیشه‌ای کردن شوراها» را در انتخاباتی که یک ماه دیگر (۲۹ اردیبهشت ۹۶) برگزار می‌شود، دنبال کنید.
