روزنامه ابتکار- گروه سیاسی: دولت یازدهم به نیمه راه رسیده و تا همین جا نیز رکورد سوال نمایندگان از وزرا در این دولت شکسته شده است. اهالی بهارستان در حدود دو هزار سوال از اعضای کابینه پرسیده‌اند. این در حالی است که هر از چندگاهی اخباری از استیضاح برخی وزرا نیز به گوش می‌رسد. آخرین اخبار در این زمینه از تلاش برخی نمایندگان برای وصول استیضاح وزیر راه و جمع‌آوری امضا برای استیضاح وزیر اقتصاد پس از سه‌کارته شدن حکایت دارد. هرچند سوال، استیضاح و تحقیق و تفحص سه ابزار مهم نمایندگان برای نظارت محسوب می‌شوند، اما بسیار اعتقاد دارند که در دو سال گذشته از این ابزار در مقاصد دیگری نیز بهره‌برداری شده است.در دو سال گذشته از آغاز به کار دولت، به جز تعداد انگشت‌شماری از وزیران از جمله حسین دهقان وزیر دفاع، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، مصطفی پورمحمدی وزیر دادگستری، سید محمود علوی وزیر اطلاعات و محمد فرهادی که کمتر از یک سال است به جمع دولتی‌ها پیوسته بقیه وزیران هر از چند گاهی سایه استیضاح را بر بالای سر خود حس کرده‌اند و کارت زرد گرفته‌اند. البته در میان این وزرا هم چهره‌ای مثل محمدجواد ظریف از کسانی است که بیشترین آمار سوال را میان اعضای کابینه به خود اختصاص داده‌اند؛ اما با این حال تاکنون توانسته است نمایندگان را قانع کند.
پشت صحنه سوال و استیضاح
دولت از استیضاح تجربه ناگوار فرجی‌دانا، وزیر علوم را دارد که با نگرفتن رای صلاحیت مجدد مجلس، قوای مقننه و مجریه را در پروسه طولانی انتخاب وزیر انداخت. روحانی سه کاندیدا برای وزارت به مجلس معرفی کرد تا بالاخره مجلس به فرهادی رای اعتماد داد. آخرین کسی که استیضاح وی در صحن علنی مطرح شد و البته توانست رای اعتماد مجدد مجلس را کسب کند، علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش بود که با لابی‌های انجام شده و قول حل مشکلات موجود در صندلی خود ابقا شود پس از استیضاح وزیر آموزش و پرورش که نتوانست نتیجه دلخواه منتقدان دولت را رقم بزند، آنها طرح استیضاح سه وزیر دیگر از جمله عباس آخوندی، علی ربیعی و بیژن زنگنه را در دستور کار قرار دادند و به گفته برخی نمایندگان مجلس یکی از مهم‌ترین دلایل رای مجدد به فانی به سرانجام رساندن استیضاح یکی از این سه نفر بوده است.
ابوذر ندیمی، عضو فراکسیون اکثریت مجلس – رهروان ولایت – همان زمان به خبرآنلاین گفت: گروهی در مجلس تبلیغ می‌کنند که فانی را حفظ کنیم تا بتوانیم آخوندی را استیضاح کنیم. به گفته وی، معنی استیضاح آخوندی در واقع، زمینه چینی برای استیضاح زنگنه و ربیعی است. همچنین طی روزهای گذشته نیز طرح استیضاح علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و امور دارایی که به تازگی سومین کارت زرد خود را از مجلس دریافت کرده است، با 25 امضاء کلید خورده و قرار است هفته آینده اعلام وصول شود. به عبارتی در حساس‌ترین مقطع زمانی که همه چشم‌ها به اقتصاد است تا ثمرات توافق هسته‌ای در آن نمایان شود؛ زیر پای وزیر خالی است! مسئله وقتی قابل‌تامل تر می‌شود که نگاهی به سوالات، تذکرها و طرح استیضاح‌ها در مجلس نشان می‌دهد اقلیتی در محور تقابل با دولت قرار دارند و بخش عمده‌ای از این موارد از ابزار نظارتی نمایندگان در جهت اغراض سیاسی فردی و جناحی بهره می‌گیرد. بررسی سوال‌ها و استیضاح‌های مطرح شده در مجلس نشان می‌دهد که در بسیاری موارد پشت پرده این روند جریان‌های دیگری فراتر از حق نظارت نمایندگان نقش دارد. هرچند نمی‌توان مدعی بود که همه سوال‌ها در مجلس مغرضانه است و تلاش نمایندگان برای ایفای نقش نظارتی و قانونی خود را نادیده گرفت، اما می‌توان بابیان این پرسش در گفت‌وگو با خود نمایندگان دریافت که این رویکرد نخست چه حجمی از سوالات و تذکرها را شامل می‌شود.
به دنبال جایگاهی در انتخابات آتی مجلس
ابراهیم نکو نماینده رباط‌کریم در گفت‌وگو با فرارو در این خصوص گفت: قسمتی از سوالات مربوط به وظایف نظارتی است و نباید در این خصوص شک کرد. این اختیار قانونی نمایندگان است و نمی‌توان مانع آن شد زیرا نمایندگان تعهداتی به مردم و نظام دارند که باید با استفاده از همین ابزار و اختیار به آن عمل کنند. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: قرار دادن حجم سوالاتی که طرح می‌شود در کنار واقعیت‌های جامعه که نمایندگان نیز به آن واقف هستند نشان می‌دهند که تناسب منطقی برقرار نیست. مثلاً همه از شرایط اقتصادی کشور، مشکلات حاصل از شرایط تحریمی و سوء مدیریت‌های گذشته آگاه هستند اما باز سوال می‌کنند. این در حالی است که با این سوال‌ها هیچ اتفاق مبارکی نمی‌افتد و حتی تغییر وزیر هم نمی‌تواند معجزه کند. با توجه به این مسائل می‌توان نتیجه گرفت که سوالات عمدتاً به مباحث جناحی و سیاسی مربوط است. وی با تاکید بر اینکه عدم توجه به موفقیت‌های دولت در بخش‌های مختلف اقتصادی – کنترل تورم، ایجاد ثبات در بازار، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و … – و سیاست خارجی و ادامه این رویه در سوال کردن‌ها موجب تنزل جایگاه مجلس است، افزود: بخش قابل‌توجهی از سوالات پیرو مسائل سیاسی و جناحی است اما نباید نتیجه گرفت که یک فرماندهی و مدیریت جناحی در این خصوص وجود دارد. نکو در واکنش به اینکه در اغلب موارد طیف پایداری پیشگام بوده است، تصریح کرد: مسئله این است که عده ای در مجلس این‌طور رفتار می‌کنند و عده دیگری تحت تاثیر قرارگرفته و موجی به راه می‌افتد. نمی‌توان گفت که فقط پایداری‌ها هستند چون کسان دیگری که هستند. گاهی هم نمایندگان به خاطر فشارهایی که از سوی مردم به آنها وارد می‌شود خواستار استیضاح و سوال و … می‌شوند. نکو همچنین اضافه کرد: این عده تلاش می‌کنند تا با این رفتار کاستی‌های خود را پوشش دهند و در انتخابات آتی جایگاهی به دست آورند.
مسائل خصوصی موجب سوال می‌شود
یوناتن بت کلیا نماینده آشوری‌ها نیز در گفت‌وگو با فرارو در این خصوص گفت: به اعتقاد من بیشترین سوال‌ها و تذکرها از سوی مخالفان دولت است و در اغلب موارد مسائل منطقه‌ای و خصوصی سبب طرح سوال می‌شود. وی افزود: به‌عنوان مثل مسائلی پیرامون فلان بخشدار، فرماندار، مدیر و … باعث می‌شود که از وزیر سوال شود. عضو کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: این در حالی است که اکنون در کشور نیاز به آرامش، ثبات و امنیت داریم زیرا تنها از طریق حمایت از دولت است که می‌توان به دنیا نشان داد یک حاکمیت قدرتمند و منسجم داریم. وقتی مقام معظم رهبری از همدلی و هم‌زبانی صحبت می‌کنند و وقتی از تیم مذاکره‌کننده حمایت کردند نشانه روشنی از این ضرورت است و نباید آن را نادیده گرفت.
سیاسی بودن بخش جدانشدنی فعالیت نمایندگان
برخی از نمایندگان مجلس هم اعتقاد دارند که سیاسی بودن سوال‌ها، تذکرها و استیضاح‌ها بخشی جدانشدنی از فعالیت نمایندگان است. قاسم جعفری نماینده بجنورد از جمله این افراد است که می‌گوید: نماینده مجلس، وزیر و … افراد سیاسی هستند و هر رفتار یک فرد سیاسی قابل‌تعبیر است. شرکت یا عدم شرکت در یک جلسه، اخم کردن، خندیدن، یک اظهارنظر و … لذا سوالات و تذکرها و درخواست استیضاح‌ها نیز ازجمله همین رفتارهای سیاسی قابل تعبیر است. وی افزود: معنای سیاست مدرن، تدبیر است اما وقتی به معنای از این واژه استفاده می‌کنیم یعنی اغراض شخصی و جناحی. به‌عنوان مثال در خصوص سوال از وزیر اقتصاد برخی روزنامه‌ها نوشتند که همیشه پای یک پایداری در میان است. زمانی هم که من سال قبل از یک وزیر سوال کردم، همین را نوشته بودند در حالی که نه من عضو پایداری هستم و نه آقای بذرپاش. عضو کمیسیون آموزش مجلس ادامه داد: وقتی که از عملکرد نمایندگان تعبیر کار سیاسی می‌شود باید به این همین توجه داشته باشید که رییس‌جمهور از هر فرصتی استفاده می‌کند تا سیاست‌های حکمرانی خود را توضیح داد. این فرصت یک‌بار روز طبیعت است، یک‌بار روز خبرنگار و …. . این یعنی کار سیاسی کردن و بد هم نیست. مشکل آن است که ما همه‌چیز را سیاسی می‌بینیم تا جایی که اقتصادی‌ترین سوال، سیاسی تعبیر می‌شود. جعفری با تاکید بر اینکه ماهیت حکومت چندبعدی است، یادآور شد: یک استیضاح یا سوال برای کشور و جامعه هزینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … دارد پس نمی‌توان گفت که چرا سیاسی است و یا سیاسی بودن آن را انکار کرد اما اینکه با اهداف شخصی یا منافع باندی باشد غلط است. وی در پاسخ به این پرسش که فارغ از غلط بودن یا درست بودن این رویه، چقدر از سوالات مجلسی‌ها با این رویکرد مطرح می‌شود؟ اضافه کرد: من نمی‌توانم در این خصوص چیزی بگویم چون کار آماری نکرده‌ام و اطلاعی ندارد. در مورد خودم می‌توانم بگویم که هیچی اما در مورد دیگران می‌دانم. نمی‌توانم انکار کنم که چنین مسائل وجود دارد اما اطلاع دقیقی هم نمی‌توانم بدهم.
دشواری‌های دولت تا پایان مجلس نهم
به هر ترتیب به نظر می‌رسد دولت در ماه‌های آخر مجلس نهم، باید چالش‌های جدی را در تقابل با برخی اغراض نمایندگان تحمل کند. گمانه‌زنی‌ها می‌گویند که چهره‌های منتقد دولت در بهارستان در نظر دارند لااقل یک یا دو گزینه مورد نظر خود را از قطار کابینه پیاده کنند. با این حال اگر انتقادهای اخیر معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری در مورد روند آیین‌نامه استیضاح وزرا در نظر گرفته شود، شاید این روند با دشواری‌هایی هم مواجه باشد. باید دید در این شطرنج آیا منتقدان دولت می‌توانند «وزیر» را مات کنند یا کابینه مهره‌های خود را از عرصه مجلس نهم به سلامت عبور می‌دهد.
