در صحن: انتخابات آزاد بعنوان یکی از پایه‌های اصلی دموکراسی، دارای قواعد و اصولی است که رعایت آن متضمن حق انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان است. شورای بین‌المجالس بعنوان نهادی متشکل از اعضای پارلمان‌های سراسر جهان، در سال 1994 این اصول و معیارها را تحت عنوان اعلامیه معیارهای برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه* به تصویب رسانده که باید ملاک عمل کشورهای عضو در برگزاری انتخابات باشد. ایران از جمله 112 کشوری است که این اعلامیه را امضاء کرده و مکلف به رعایت اصول آن است.
شورای بین‌المجالس با تاکید بر اهمیت اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی و مدنی که ایجاب می‌کند اختیار حاکمیت بر مبنای خواست مردم به صورت برگزاری انتخابات دوره‌ای و صحیح باشد و با تصدیق و تایید اصول اساسی مربوط به انتخابات دوره‌ای آزاد وعادلانه که از سوی دولت‌ها در مدارک حقوق بشر منطقه‌ای و جهانی به رسمیت شناخته شده‌اند، اصول انتخابات آزاد را تصویب کرده است.
ترجمه معیارهای انتخابات آزاد برگرفته از مجله گذار
براساس این اعلامیه هر شخص حق انتخاب شدن برای شرکت در دولت کشور خود به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم از طریق نمایندگانی که انتخاب شده‌اند را داراست. شرکت در چنین انتخاباتی با رای مخفی، داشتن فرصت برابر برای داوطلب شدن در انتخابات، ارائه نظرات سیاسی خود به‌طور فردی و یا به همراه بقیه می‌باشد. این اعلامیه تصریح دارد:
- با آگاهی از این حقیقت که هر کشور به‌موجب خواست مردم خود برای انتخاب آزاد و تشکیل دستگاه فرهنگی، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی خود بدون دخالت هیچ کشور دیگری در مطابقت کامل با منشور سازمان ملل متحد دارای حق تمامیت ارضی است.
- با تمایل به ترویج این امر که نظام‌های دمکراتیک و چند حزبی نماینده‌ی مردم در سراسر دنیا تاسیس شود.
- با تشخیص این که تاسیس و تقویت موسسات و فرآیندهای دمکراتیک وظیفه‌ی مشترک دولت‌ها، حوزه‌های انتخابیه و نیروهای سیاسی سازمان یافته است و اینکه انتخابات دوره‌ای و صحیح عنصر ضروری و لازم‌الاجرای تلاش‌های بعمل آمده برای حفظ حقوق و منافع مردمی که بر آنها حکومت می‌شود بوده و به‌عنوان تجربه‌ی عملی، حق هر شخص برای شرکت در دولت کشور خود عاملی حیاتی برای بکارگیری موثر کلیه حقوق انسانی و آزادی‌های اساسی می‌باشد.
- با استقبال از نقش رو به گسترش سازمان ملل متحد، اتحادیه‌ی بین‌المجالس، سازمان‌های منطقه‌ای و مجامع پارلمانی و سازمان‌های غیردولتی ملی و بین‌المللی که بنا به درخواست دولت‌ها، به آنها کمک انتخاباتی می‌دهند.
بنابراین، شورای بین‌المجالس با در نظر گرفتن این پیش شرط‌ها، اعلامیه‌ی زیر را برای برگزاری انتخابات عادلانه و آزاد صادر کرده و دولت‌ها و مجالس را در سراسر دنیا ترغیب می‌نماید تا از اصول و استانداردهای مقرر در آن به‌عنوان راهنما استفاده نمایند:
۱- انتخابات عادلانه و آزاد:
در هر دولت اختیارات دولت فقط از طریق بیان خواست مردم طی برگزاری انتخابات سالم، آزاد و عادلانه که به‌طور منظم براساس معیارهای حق رای مخفی و برابر جهانی انجام می‌شود، حاصل می‌گردد.
۲- رای دادن و حقوق انتخابات
(۱) هر شهروند بزرگسال از حق رای در انتخابات، بر مبنای غیرتبعیض‌آمیز آن برخوردار است.
(۲) هر شهروند بزرگسال حق دسترسی به روش موثر، بی‌طرفانه، غیرتبعیض‌آمیز برای ثبت‌نام رای‌دهندگان را دارد.
(۳) هیچ شهروند واجد شرایطی نبایستی از حق دادن رای و یا از ثبت‌نام به‌عنوان یک رای‌دهنده محروم شود مگر اینکه این امر به موجب معیارهای قابل تایید رسمی قانونی صورت گیرد و چنین اقدامی در مطابقت با تعهدات دولت بر اساس قوانین بین‌المللی صورت گرفته باشد.
(۴) هر شخصی که از حق دادن رای و یا ثبت‌نام به‌عنوان یک رای دهنده محروم شود بایستی از حق استیناف در مراجع ذیصلاح قضایی برای بررسی مجدد این تصمیم و تصحیح اشتباه به‌طور فوری و موثر برخوردار باشد.
(۵) هر شخص رای‌دهنده بایستی از حق دسترسی برابر و موثر به ایستگاه‌های رای‌گیری برای استفاده از حق رای خود، بهره‌مند باشد.
(۶) هر شخص رای‌دهنده محق به استفاده از حق رای خود به طور مساوی با دیگران و داشتن ارزش رای برابر با سایر رای دهندگان می‌باشد.
(۷) حق دادن رای مخفی حق مسلمی است و نبایستی به هیچ شکلی محدود گردد.
۳- نامزدی داوطلبانه، حقوق و وظایف مبارزات انتخابی و حزبی
(۱) هر شخص محق به شرکت در دولت کشور خود می‌باشد و بایستی از فرصت برابر برای نامزدی داوطلبانه در انتخابات برخوردار باشد. معیار شرکت در دولت بایستی بر اساس قانون اساسی ملی تعیین گردیده و نبایستی در تضاد با تعهدات بین‌المللی دولت باشد.
(۲) هر شخص حق پیوستن و یا به‌همراه دیگران تاسیس یک حزب یا سازمان سیاسی را با هدف رقابت در انتخابات دارا می‌باشد.
(۳) هر شخص به طور فردی و با دیگران دارای حقوق زیر می‌باشد:
* ابراز عقاید سیاسی بدون دخالت؛
* تحقیق، دریافت و تبادل اطلاعات و انتخابی آگاهانه؛
* حرکت آزادانه در سراسر کشور به منظور انجام مبارزات انتخاباتی؛
* مبارزه‌ی انتخاباتی در شرایط برابر با سایر احزاب سیاسی از جمله حزبی که دولت حاکم را تشکیل می‌دهد.
(۴) هر نامزد انتخاباتی و یا حزب سیاسی بایستی از فرصت برابر برای دسترسی به رسانه‌ها خصوصا وسایل ارتباط جمعی برای ابراز نقطه نظرات سیاسی خود برخوردار باشد.
(۵) حق امنیت جانی و مالی نامزدها بایستی به رسمیت شناخته شده و محافظت گردد.
(۶) هر فرد و یا حزب سیاسی از حق حفاظت و جبران خسارت در مورد تخطی از حقوق سیاسی و انتخاباتی برخوردار است.
(۷) حقوق فوق‌الذکر فقط شامل محدودیت‌های استثنایی می شوند که به موجب قانون و به‌طور منطقی در یک جامعه‌ی دمکراتیک جهت حفظ امنیت ملی یا نظم عمومی، حفاظت از سلامت یا اخلاقیات جامعه یا حفاظت حقوق و آزادی‌های دیگران لازم است ، ومشروط بر اینکه در راستای تعهدات دولت نسبت به قوانین بین‌المللی باشد. محدودیت‌های مجاز در خصوص داوطلبان نامزدی انتخابات، ایجاد و فعالیت احزاب سیاسی و حقوق مبارزاتی در صورتیکه از اصول غیرتبعیض‌آمیز بر اساس نژاد، رنگ پوست، جنسیت، زبان، دین، عقاید سیاسی، ریشه‌های ملی و اجتماعی، دارایی، تولد و سایر شرایط تجاوز نماید، نبایستی اعمال گردد.
(۸) هر فرد و یا حزب سیاسی که نامزد، حزب و یا حقوق مبارزات انتخاباتی آن مورد اغماض و یا محدودیت قرار گیرد از حق استیناف به مراجع ذیصلاح قضایی برای بررسی مجدد تصمیمات و تصحیح اشتباهات به‌طور فوری و موثر برخوردار است.
(۹) نامزد شدن ، تشکیل حزب و حق مبارزات انتخاباتی، با مسئولیت درمقابل جامعه همراه است. خصوصا هیچ نامزد انتخاباتی و یا حزب سیاسی نبایستی در اعمال خشونت‌آمیز شرکت نماید.
(۱۰) هر نامزد و حزب سیاسی که در انتخابات رقابت می‌کند بایستی به حقوق و آزادی‌ها دیگران احترام بگذارد.
(۱۱) هر نامزد و حزب سیاسی که در انتخابات رقابت می‌کند بایستی نتیجه‌ی انتخابات عادلانه و آزاد را بپذیرد.
۴. حقوق و وظائف دولت‌ها
(۱) دولت‌ها بایستی گام‌ها و اقدامات قانونی لازم را بر اساس فرآیندهای موجود در قانون اساسی خود بردارند تا حقوق و چهارچوب رسمی مربوط به انتخابات دوره‌ای و سالم، آزاد وعادلانه را مطابق تعهدات ایشان نسبت به قوانین بین‌الملل تضمین نمایند. به‌طور خاص دولت‌ها باید:
* روشی موثر، بی‌طرفانه و غیرتبعیض‌آمیز برای ثبت‌نام رای‌دهندگان خود ایجاد نمایند؛
* معیارهای روشنی برای ثبت‌نام رای‌دهندگان مانند سن، تابعیت و اقامت مقرر نمایند و اطمینان حاصل کنند که مفاد این معیارها بدون هیچگونه تمایزی اعمال می‌گردند؛
* تشکیل و فعالیت آزاد احزاب سیاسی را فراهم کرده، در صورت امکان منابع مالی احزاب سیاسی و مبارزات انتخاباتی را تنظیم نموده، از تفکیک حزب و دولت اطمینان حاصل کرده و شرایط لازم برای رقابت در انتخابات قانونی به‌صورت برابر را ایجاد نمایند؛
* برنامه‌های ملی برای آموزش شهری را ایجاد و تسهیل نمایند تا از آشنایی مردم با نحوه‌ی برگزاری و مسایل انتخابات اطمینان حاصل کنند؛
(۲) به‌علاوه، دولت‌ها بایستی سیاست‌های لازم را اعمال و قدم‌های اساسی را برای تضمین دستآوردهای مترقی و تحکیم اهداف دمکراتیک از جمله از طریق ایجاد مکانیسم‌های خنثی، بی‌طرف و متعادل برای مدیریت انتخابات بردارند. در اینصورت، ایشان بایستی در بین سایر مسایل به موارد زیر توجه نمایند:
* اطمینان حاصل نمایند که افراد مسئول در قبال جوانب مختلف انتخابات، آموزش دیده باشند و بی‌طرفانه انجام وظیفه می‌نمایند و همچنین روش‌های رای‌گیری منسجم ایجاد شوند و به اطلاع عموم مردم رسیده باشند؛
* اطمینان حاصل نمایند که ثبت‌نام رای‌دهندگان، به روز کردن صورت انتخابات و روش‌های رای‌گیری با کمک ناظران ملی و بین‌المللی اگر مقتضی باشد، انجام می‌شود؛
* احزاب، نامزدها و رسانه‌ها را تشویق نمایند تا دستورالعمل اجرایی برای اداره‌ی مبارزات انتخاباتی و مدت
رای‌گیری را پذیرفته و اعمال نمایند؛
* از صحت رای‌گیری برای جلوگیری از دادن چند رای توسط یک نفر یا اخذ رای از افراد فاقد شرایط رای‌گیری، از طریق اقدامات مناسب اطمینان حاصل نمایند؛
* از صحت روند شمارش آراء اطمینان حاصل کنند.
(۳) دولت‌ها بایستی به حقوق انسانی کلیه افراد در محدوده‌ی کشور خود و تابع قوانین قضایی خود احترام گذاشته و از تامین آن اطمینان حاصل کنند. بنابر این، در زمان انتخابات دولت و سازمان‌های آن بایستی تضمین کنند که:
* به آزادی حرکت، اجتماع، شرکت و بیان، خصوصا در زمینه‌ی راه‌پیمایی‌ها و جلسات سیاسی احترام گذاشته می‌شود؛
* احزاب و نامزدها می‌توانند به‌طور آزاد نظرات خود را در حوزه‌ی انتخاباتی مطرح کنند و دارای امکان برابر برای دسترسی به رسانه‌های دولتی و عمومی هستند؛
* برای تضمین پوشش غیرمتعصبانه‌ی رسانه‌های دولتی وعمومی اقدامات لازم را انجام دهند.
(۴) به منظور انجام عادلانه‌ی انتخابات، دولت‌ها به منظور تضمین فرصت‌های منطقی برای نامزدها و احزاب برای ارائه خط‌مشی‌های انتخاباتی خود، بایستی تدابیر لازم را انجام دهند.
(۵) دولت‌ها بایستی کلیه‌ی اقدامات لازم و مناسب را برای تضمین اصل احترام به رای مخفی و اینکه رای‌دهندگان بتوانند آزادانه اقدام به دادن رای خود بدون ترس و یا ارعاب نمایند، انجام دهند.
(۶) به‌علاوه، مقامات دولتی بایستی اطمینان حاصل نمایند که رای‌گیری به‌صورتی انجام می‌گیرد که از هر گونه تقلب و یا اقدام غیرقانونی دیگر حلوگیری شود، امنیت و صحت روند انتخابات حفظ گردیده و شمارش آراء توسط افراد آموزش دیده، زیر نظر بازرسی و یا بازبینی بی‌طرفانه صورت می‌گیرد.
(۷) دولت‌ها بایستی برای اطمینان از شفافیت کل فرآیند انتخاباتی، کلیه اقدامات مناسب و لازم را ازجمله، حضور نمایندگان احزاب و یا ناظران مجاز، انجام دهند.
(۸) دولت‌ها بایستی اقدامات لازم را برای تضمین امنیت برابر احزاب، نامزدها و طرفداران آنها انجام داده و اینکه مقامات دولتی تدابیر لازم را برای اجتناب از خشونت‌های انتخاباتی اتخاذ نمایند.
(۹) دولت‌ها بایستی اطمینان حاصل نمایند که تخطی از حقوق بشر و شکایات مربوط به فرآیند انتخابات به سرعت در چهارچوب زمانی فرآیند انتخابات و به‌طور موثر از سوی مقامی مستقل و بی‌طرف مثل کمیته و یا دادگاه‌های انتخاباتی رسیدگی گردد.
* Declaration on Criteria for Free and Fair Election
