روزنامه شرق-مرجان توحیدی: آذرماه ٨٥، چهارمین دوره انتخابات خبرگان رهبری در دولت محمود احمدی‌نژاد برگزار شد. یک سال بعد از شکل‌گیری دوقطبی هاشمی و احمدی‌نژاد، هاشمی‌رفسنجانی توانست به‌عنوان نفر اول انتخابات این دوره از تهران، جایگاه خود را در مجلس خبرگان تثبیت کند. هاشمی یک‌ونیم میلیون رأی را در فضایی به دست آورد که حامیان احمدی‌نژاد، یعنی طیف مصباحیزدی، همچنان سعی داشتند فضای حاکم بر انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٨٤ را زنده نگه داشته و دراین‌میان مهم‌ترین حامی احمدی‌نژاد یعنی آیت‌الله مصباحیزدی را در برابر هاشمی‌رفسنجانی مطرح کنند و آن‌قدر در این فضا پیش رفتند که در روزهای نخست، از عنوان «منهای هاشمی» برای فهرست خود استفاده می‌کردند.
تداوم دو قطبی هاشمی-احمدی‌نژاد
هاشمی‌رفسنجانی در آن فضا همچنان سیبل حملات طیف نوظهور سیاسی احمدی‌نژادی‌ها بود، اما هنوز طیف سنتی اصولگراها با او همراه بودند. البته هاشمی حمایت اصلاح‌طلبان را نیز به خود جلب کرده بود. منتقدان هاشمی براساس رأی احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست‌جمهوری در تحلیل‌های درونی خود بر این باور بودند که هاشمی در دور شکست قرار گرفته و آنها در دور پیروزی. فاصله اندک برگزاری انتخابات خبرگان چهارم با ریاست‌جمهوری نهم و نگاهی به آمار آن دوره، تحلیل این طیف را تأیید می‌کرد.
از سویی فضای رقابت‌های خبرگان چهارم به دلیل ورود جریان‌های جدید، رنگی از رقابت به خود گرفته بود. در آن فضای رقابتی، اما تحلیل مخالفان هاشمی، پایداری خود را از دست داد. این طیف با عنوان «جریان سوم» و ادعای حضور «خودجوش» وارد صحنه شدند، اما بعدا عنوان «نخبگان حوزه و دانشگاه» را برای خود برگزیدند. قاسم روانبخش، دبیر هفته‌نامه پرتو سخن، متعلق به پژوهشکده امام‌خمینی (به ریاست آیت‌الله مصباح یزدی) مشخص‌ترین ویژگی این فهرست را نبودن نام هاشمی‌رفسنجانی و حسن روحانی عنوان کرده بود. در مقابل اما جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت از تشکل‌های سنتی اصولگرا در برابر حملات به هاشمی، نه‌تنها از او دفاع کردند، بلکه نام او را در فهرست خود قرار دادند. هاشمی از سوی دیگر در فهرست‌های متبوع دو حزب کارگزاران و اعتدال و توسعه هم قرار داشت. علاوه بر اینکه جبهه مشارکت هم در فهرستی که برای خبرگان ارائه کرد، نام هاشمی را در رأس قرار داد. در این انتخابات فقط مجمع روحانیون و مجمع محققین و مدرسین حوزه؛ دو تشکل اصلاح‌طلب روحانی، به علت ردصلاحیت نامزدهایشان از اعلام نامزد خودداری کردند.
جدایی بدنه سنتی اصولگرایان از طیف نوظهور
در آن فضا آنچه مشهود بود، تداوم جدایی بدنه سنتی اصولگرایان از بدنه جدیدی بود که در انتخابات نهم توانسته بود نهاد پاستور را از آن خود کند. قرارگرفتن حامیان مصباحیزدی در مقابل جامعتین، مهم‌ترین وجه این جدایی بود؛ چراکه مصباحیزدی عضوی از اعضای جامعه مدرسین بود و حالا با پیروزی احمدی‌نژاد سعی داشت در انتخابات خبرگان خود را به ضلع و جریانی تبدیل کند. بااین‌حال جریان سوم نتوانست موفقیتی از آن خود کند.
نفر اول تهران
هاشمی‌رفسنجانی در آن انتخابات توانست یک‌میلیون‌و ٥٦٤ هزارو ١٩٧ رأی در تهران به دست بیاورد. بعد از آن محمد آقاامامی (امامی کاشانی) با کسب یک‌میلیون‌و ٢٧هزارو ٧٦٧ رأی نفر دوم شد و مرحوم آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله یزدی و آیت‌الله جنتی به‌ترتیب رتبه سوم تا پنجم را از آن خود کردند. آیت‌الله مصباحیزدی با کسب ٨٧٩ هزارو ٨٨٣ رأی با فاصله نزدیک به ٧٠٠ هزار رأی در رتبه ششم نماینده‌های تهران در خبرگان چهار ایستاد. آیت‌الله خوشوقت هم که چهره شاخص فهرست موسوم به «نخبگان حوزه و دانشگاه» بود، از ورود به خبرگان بازماند.
شاید علت این تفاوت آرا را بتوان تحقق‌نیافتن وعده‌های احمدی‌نژاد در یک سال و نیمی که دولت را به دست گرفته بود، عنوان کرد و اینکه در آن مدت باوجود افزایش قیمت نفت، خبری از نفت بر سر سفره‌های مردم نبود و جنگ فقر و غنایی که احمدی‌نژاد مدعی آن بود، دیگر رنگ خود را برای مردم از دست داده بود. به‌این‌ترتیب، هاشمی که نامش در همه فهرست‌های آن مقطع غیر از فهرست منسوب به آیت‌الله مصباح وجود داشت، نفر اول تهران شد. هاشمی با آن پشتوانه رأی، حالا یک‌بار دیگر وارد عرصه خبرگان شده است. آن هم در شرایطی که دیگر نامش از یکی از تشکل‌های سنتی اصولگرا، یعنی جامعه مدرسین حذف شده است و تنها در جامعه روحانیت که خود از اعضای آن به شمار می‌رود، حضور دارد. علاوه‌براین، فهرستی هم به‌تازگی منتشر شده که وی از آن حمایت می‌کند. فهرستی که در آن ترکیبی از اعضای جامعتین قرار دارد و تعدادی هم جدای از این دو تشکل در فهرست حضور دارند. اما از آنها که در خبرگان چهارم، بعد از هاشمی و با اختلاف معنی‌داری وارد خبرگان شدند و هم‌اکنون در فهرست حمایت‌شده از سوی آیت‌الله قرار دارند، می‌توان به محمد آقا امامی (امامی کاشانی) اشاره کرد که با یک‌میلیون‌و ٢٧هزارو ٧٦٧ رأی نفر دوم تهران شد. حسن روحانی هم که با کسب ٨٤٤هزارو ١٩٠ رأی توانست به‌عنوان نفر هفتم وارد مجلس شود، در این فهرست قرار دارد. قربانعلی دری‌نجف‌آبادی هم که در آن انتخابات با کسب ٧٣٦هزارو ٣٨٧ رأی نفر هشتم تهران شد، در این فهرست هست. همچنین حجت‌الاسلام محسن قمی، مشاور رهبری که با کسب ٥٤٣هزارو ٩٥١ رأی، نفر پانزدهم تهران شد نامش در فهرست خبرگان مردم است. ازجمله چهره‌های مهمی که در انتخابات چهارم وارد تهران شدند و الان در فهرست خبرگان مردم نیستند هم می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد: آیت‌الله محمد یزدی که با ٩٧٠ هزار و ١٩٢ رأی توانست به‌عنوان نفر چهارم وارد تهران شود که فاصله او با نفر اول نزدیک ٦٠٠ هزار رأی بود. بعد از آن آیت‌الله احمد جنتی، بود که با ٩٢٩هزارو ٤٠٣ رأی نفر پنجم شد. فاصله جنتی هم با نفر اول تقریبا همین ٦٠٠ هزار نفر بوده است. در آخر، آیت‌الله محمدتقی مصباحیزدی که با کسب ٨٧٩ هزارو ٨٨٣ رأی نفر ششم شد. فاصله نفر ششم با نفر اول هم تقریبا ٧٠٠هزار رأی بوده است. آن هم در جریان رقابتی که خیلی تلاش شد تا نام مصباح در برابر هاشمی قرار داده شود. همچنین آیت‌الله مشکینی هم، رئیس بلامنازع مجالس خبرگان تا زمان فوتش، با کسب یک‌میلیون‌و ١٥هزارو ٥٠٠ رأی نفر سوم تهران بود که در مرداد سال ٨٦ مرحوم شد.
رقابت یزدی و هاشمی
آیت‌الله یزدی، نفر چهارم دوره فعلی، به تازگی رئیس فعلی مجلس خبرگان شد. او رئیس جامعه مدرسین حوزه است که بعد از وقایع سال ٨٨ با هاشمی‌رفسنجانی دچار اختلافاتی شد. همین اختلاف دیدگاه باعث شد تا یزدی در این دوره نام هاشمی را از فهرست جامعه مدرسین حذف کند، حذف یک جامعه روحانیتی از فهرست جامعه مدرسین. هاشمی‌رفسنجانی در انتخابات ریاست مجلس خبرگان، در اجلاسیه هفدهم، رقیب جدی آیت‌الله یزدی برای قرارگرفتن در رفیع‌ترین کرسی این مجلس بود. رقابتی دو مرحله‌ای که درنهایت به نفع یزدی خاتمه پیدا کرد، با اختلاف ٢٣ رأی بیشتر از مجموع ٧٣ رأی که دو رأی هم باطله بوده است. این یکی از رقابتی‌ترین انتخابات هیات‌رئیسه مجلس بعد از فوت آیت‌الله مهدوی‌کنی بود.
رقابت هاشمی و جنتی
قبل از این، انتخابات هیات‌رئیسه همین دوره خبرگان یک‌بار دیگر با فوت آیت‌الله مشکینی رنگ رقابتی به خود گرفته بود. آیت‌الله‌مشکینی، رئیس سنتی خبرگان، در سال ٨٦ درگذشت. تا زمان حیات آیت‌الله‌مشکینی، دبیرکل جامعه مدرسین و محققین حوزه‌علمیه‌قم، ریاست بی‌آنکه رقیبی داشته باشد، به‌صورت اجماع بر خبرگان تداوم یافت. با درگذشت آیت‌الله‌مشکینی، آن‌هم در مجلسی که مرحوم مهدوی‌کنی در آن غایب بود، از هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان عضوی از جامعه روحانیت مبارز و مهم‌ترین گزینه ریاست نام برده شد. تا اینکه احمد جنتی هم در سایه حمایت تشکل متبوع خود، یعنی جامعه مدرسین، تصمیم گرفت وارد رقابت با هاشمی شود. در رقابت بین جامعتین، این‌بار هاشمی‌رفسنجانی با ٤١ رأی در برابر ٣٤ رأی جنتی توانست پیروزی خود را تثبیت کند. با پیروزی هاشمی‌رفسنجانی، مرحوم مهدوی‌کنی در انتخابات میان‌دوره خبرگان از حوزه تهران، برای انتخابات خبرگان نامزد شد. او در سال ٨٩ و یکی از سال‌های حساس تاریخ جمهوری اسلامی در انتخابات داخلی این مجلس حضور پیدا کرد. حضور او که قطعی شد، هاشمی‌رفسنجانی از رقابت صرف‌نظر کرد و دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، بدون رقیب و با ٦٣ رأی رئیس خبرگان شد. مهدوی‌کنی پس از انتخاب به‌عنوان رئیس‌مجلس خبرگان تعبیر جالبی به‌کار برد و گفت: «آقای هاشمی ریاست مجلس خبرگان را به من تفویض کردند» چراکه هاشمی از قبل اعلام کرده بود، در صورت نامزدی مهدوی‌کنی از رقابت با او صرف‌نظر خواهد کرد. مهدوی‌کنی بااین‌حال به دلیل بیماری و کهولت سن اغلب در جلسات حضور نداشت و نایب او، یعنی هاشمی‌شاهرودی، اداره جلسات را برعهده می‌گرفت. آیت‌الله مهدوی‌کنی در مهر سال ٩٣ فوت کرد؛ فوت دومین رئیس در یک دوره مجلس. به همین دلیل خبرگان چهارم مجبور بود تا زمان باقی‌مانده به پایان عمر این دوره از خبرگان، یک‌بار دیگر دست به انتخاب رئیس بزند. همان‌طور که شرح آن رفت، در این دوره از انتخابات هیات‌رئیسه این‌بار نوبت پیروزی یزدی بود.
خبرگان مردم
موعد انتخابات خبرگان پنجم که سر رسید، بار دیگر تشکل‌های سنتی اصولگرا برای این انتخابات تلاش کردند تا فهرست‌هایی را ارائه دهند. فهرست‌هایی که در یک اختلاف مشترک بودند، آن هم نام هاشمی بود. از ابتدا هم معلوم بود که نام هاشمی اگر در فهرست جامعه مدرسین نباشد، در فهرست جامعه روحانیت قرار خواهد داشت. تشکلی که هم حسن روحانی در آن عضو است و هم هاشمی‌رفسنجانی. بااین‌حال در میانه این گمانه‌زنی‌ها فهرستی روانه فضای مجازی شد که گفته شده مورد تأیید هاشمی‌رفسنجانی است.
فهرستی که نام این افراد در آن دیده می‌شود به سرلیستی هاشمی‌رفسنجانی: اکبر هاشمی‌رفسنجانی، حسن روحانی، محمد امامی کاشانی، ابراهیم امینی، امام‌جمعه سابق قم، محمود علوی، وزیر اطلاعات فعلی، محمدعلی موحدی‌کرمانی، دبیرکل جامعه روحانیت مبارز، ابوالفضل میرمحمدی، نماینده فعلی استان مرکزی در خبرگان، محمد محمدی‌نیک (ری‌شهری)، تولیت آستان شاه‌عبدالعظیم، محسن قمی، محمدعلی تسخیری، محمد سجادی‌عطاآبادی، قاضی دیوان‌عالی کشور، قربانعلی دری‌نجف‌آبادی، هاشم بطحایی، مدرس حوزه علمیه قم و استاد دانشگاه، محمدحسن زالی (فاضل‌گلپایگانی)، مدرس حوزه علمیه قم و دانشگاه، نصرالله شاه‌آبادی، مدرس حوزه علمیه قم و دانشگاه و محسن اسماعیلی از اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان. از سوی دیگر فهرست یاران اعتدال هم از جانب حامیان دولت به تازگی منتشر شده که در انطباق کامل با فهرست خبرگان مردم قرار دارد، جز یک مورد تفاوت. خبرگان چهارم به دلیل آنکه انتخابات دوره پنجم آن بتواند با انتخابات مجلس به صورت هم‌زمان برگزار شود، نزدیک به یک سال‌واندی تمدید شد. یعنی نزدیک به ٩ سال از برگزاری آخرین انتخابات آن گذشته است. در این ٩ سال اتفاقات و تغییرات زیادی رخ داده است. اصولگرایان در این ایام هرچه بیشتر از هاشمی فاصله گرفته‌اند و به تندروهای خود نزدیک شده‌اند. حتی مصباحیزدی که خود از اعضای جامعه مدرسین است و دوره چهارم فهرست جداگانه داده بود، در این دوره به قرارگرفتن نامش در فهرست جامعه قناعت کرده است. بااین‌حال جامعه روحانیت همچنان دل در گرو اعضای خود دارد و نخواسته مانند جامعه مدرسین صف‌بندی‌های سیاسی را در فهرستش به نمایش بگذارد. در این ٩ سال اصلاح‌طلبان هم به هاشمی نزدیک‌تر شده‌اند. وقایع سال ٨٨ آنها را بیشتر در کنار هم قرار داد. رقابت‌های خبرگان و رد و تأیید صلاحیت‌های مهمی که در این دوره رخ داد، ازجمله عدم احراز صلاحیت سیدحسن خمینی، اذهان عمومی را به این انتخابات حساس‌تر کرده است؛ بنابراین ارائه فهرستی که هاشمی‌رفسنجانی از آن حمایت کند، در خبرگانی که همه از اصولگرایان گرفته تا اصلاح‌طلبان آن را حساس قلمداد می‌کنند، این گمانه را تقویت می‌کند که این فهرست می‌تواند با اقبال عمومی مواجه شود.
